Mới đây, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB và XH) đã có dự thảo Tờ trình Chính phủ về đề nghị xây dựng Luật BHXH (sửa đổi). Trong đó, có một điểm mới đáng chú ý đó là chính sách người lao động (NLĐ) chỉ được nhận BHXH một lần khi đã hết độ tuổi lao động.
Theo đánh giá của Bộ LĐ-TB và XH, điều kiện hưởng BHXH một lần của NLĐ còn khá dễ dàng. Theo quy định tại khoản 1 Điều 60 Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và khoản 1 Điều 1 Nghị quyết 95/2013/QH13, chỉ sau một năm không làm việc, không tham gia BHXH là người lao động (NLĐ) có thể hưởng BHXH một lần với mức hưởng bằng 1,5 tháng lương cho mỗi năm tham gia BHXH trước năm 2014 và 2 tháng lương cho mỗi năm tham gia sau đó.
Như vậy, với mức đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất 8% tiền lương từ phía NLĐ, một năm đóng 0,96 tháng lương thì việc hưởng 2 tháng lương khi nhận BHXH một lần được xem như là có lãi, cùng với việc phải chờ đợi quá lâu để hưởng hưu trí sẽ khiến NLĐ mong muốn được nhận BHXH một lần để đáp ứng các nhu cầu trước mắt.
Ảnh minh họa (Internet)
Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, NLĐ nghỉ hưởng BHXH một lần đang có xu hướng gia tăng qua các năm (giai đoạn 2016-2020 có tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 9%). Đáng lo ngại, trong 3 tháng đầu năm 2021, số lượng NLĐ nhận BHXH một lần tiếp tục tăng nhanh, cụ thể: Cả nước có 226.503 người hưởng BHXH một lần, tăng hơn 20,5% so với cùng kỳ năm 2020. Một số địa phương bị ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 có số người hưởng BHXH một lần tăng cao như: Khánh Hoà, Quảng Nam, Đà Nẵng… Tác động của dịch bệnh Covid-19 là nguyên nhân chính của tình trạng trên. NLĐ đã nghỉ việc đủ 12 tháng nên làm thủ tục đề nghị hưởng BHXH một lần với mong muốn có một khoản tiền để trang trải cuộc sống hiện tại.
Khi nhận BHXH một lần NLĐ sẽ không còn cơ hội được hưởng lương hưu. Đồng thời, NLĐ sẽ không được cấp thẻ BHYT miễn phí, thân nhân của NLĐ không được hưởng chế độ tử tuất khi không may NLĐ qua đời (nếu NLĐ có lương hưu, người lo mai táng được nhận một lần trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở và thân nhân được hưởng chế độ trợ cấp tử tuất hằng tháng hoặc một lần). Bên cạnh đó, khi NLĐ đã nhận BHXH một lần, nếu lại tham gia BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đã đóng BHXH trước đó, dẫn đến khi đủ tuổi nhận lương hưu có thể không đủ điều kiện về thời gian đóng để được nhận lương hưu hoặc đủ điều kiện về thời gian đóng nhưng mức lương hưu sẽ không cao...
Theo đó, Bộ LĐ-TB và XH đề xuất, cần điều chỉnh quy định điều kiện hưởng BHXH một lần theo hướng có lộ trình tiến tới chỉ giải quyết đối với NLĐ khi đã hết tuổi lao động nhưng không đủ điều kiện hưởng lương hưu mà không có nhu cầu đóng tiếp, trừ trường hợp ra nước ngoài để định cư hợp pháp hoặc mắc bệnh hiểm nghèo mà có nhu cầu nhận một lần hoặc quy định trường hợp chưa hết tuổi lao động mà nhận BHXH một lần thì mức hưởng thấp hơn.
Để mở rộng độ bao phủ của BHXH, tại Dự thảo Tờ trình Bộ LĐ-TB và XH cũng đề xuất bổ sung đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với một số nhóm đối tượng có điều kiện và khả năng như chủ hộ kinh doanh cá thể; người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương; quy định cụ thể việc tham gia BHXH bắt buộc đối với NLĐ làm việc không trọn thời gian; bổ sung quy định việc tham gia BHXH bắt buộc đối với trường hợp công chức, viên chức, NLĐ không chuyên trách ở cấp xã đồng thời là người giao kết hợp đồng lao động.
Đồng thời, nghiên cứu bổ sung các quyền lợi ngắn hạn (trước mắt), tăng mức hỗ trợ từ ngân sách nhà nước nhằm tăng tính hấp dẫn, thu hút tạo điều kiện để người dân tham gia BHXH tự nguyện.
