Ngày 19/4/2019, Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Quyết định số 18/2019/QĐ-TTg về nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng. Quy định nêu rõ: chỉ cho phép nhập khẩu máy móc cũ phục vụ trực tiếp cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp.
Trong thời gian gần đây, Chi Cục Điều tra chống buôn lậu đã tiến hành kiểm tra và xác minh tại một số doanh nghiệp nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng phục vụ trực tiếp sản xuất của doanh nghiệp trong nước. Kết quả cho thấy có nhiều vi phạm nghiêm trọng trong hoạt động nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng. Một số doanh nghiệp không có nhà xưởng để sản xuất, không có hoạt động sản xuất nhưng vẫn kê khai gian dối mục đích nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng trên tờ khai hải quan để hợp thức hóa hồ sơ thông quan. Thậm chí, các doanh nghiệp này còn lập văn bản cam kết sai sự thật với cơ quan hải quan nơi đăng ký tờ khai rằng máy móc nhập khẩu sẽ được sử dụng phục vụ trực tiếp hoạt động sản xuất.
Doanh nghiệp đã có hành vi lợi dụng chính sách của Nhà nước trong việc nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng về để bán thương mại. Ảnh: Cục Hải quan
Nghiêm trọng hơn, có trường hợp lập khống hợp đồng ủy thác nhập khẩu để hợp thức hóa hồ sơ nhằm được thông quan hàng hóa, sau đó đưa máy móc về tiêu thụ trong nước để thu lợi bất chính. Qua điều tra, Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã làm rõ một vụ việc điển hình: từ năm 2021 đến 2025, một doanh nghiệp đã mở 19 tờ khai nhập khẩu tổng cộng 325 máy móc đã qua sử dụng với tổng trị giá khai báo trên 18 tỷ đồng. Cả hai vụ việc đều có dấu hiệu rõ ràng của tội Buôn lậu theo Điều 188 Bộ luật Hình sự năm 2015. Chi cục Điều tra chống buôn lậu đã chủ động trao đổi với Viện Kiểm sát nhân dân tối cao (Vụ 3) để thống nhất biện pháp xử lý.
Theo Cục Hải quan, việc nhập maý móc đã qua sử dụng làm tăng nguy cơ Việt Nam trở thành bãi rác công nghiệp, gây ô nhiễm môi trường. Ảnh: HQ
Đến nay, Chi cục đã ban hành hai Quyết định khởi tố vụ án hình sự liên quan đến hai doanh nghiệp nói trên. Mở rộng điều tra, Chi cục phát hiện thêm một doanh nghiệp khác trong năm 2025 đã mở 3 tờ khai nhập khẩu 48 máy móc đã qua sử dụng với tổng trị giá khai báo hải quan là 4,4 tỷ đồng. Sau đó bán 13 máy móc đã qua sử dụng cho 13 doanh nghiệp, với tổng trị giá 1,39 tỷ đồng, thu lợi bất chính gần 600 triệu đồng. Những vụ việc này cho thấy có doanh nghiệp đã lợi dụng chính sách của Nhà nước đối với việc nhập khẩu máy móc cũ để trục lợi, vi phạm nghiêm trọng quy định quản lý hàng hóa nhập khẩu.
Hành vi này không chỉ tạo môi trường cạnh tranh không lành mạnh trên thị trường máy móc đã qua sử dụng mà còn tiềm ẩn nguy cơ đưa vào Việt Nam các loại máy móc lạc hậu. Để ngăn chặn tình trạng này, Tổng cục Hải quan nay là Cục Hải quan đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo và hướng dẫn các chi cục hải quan khu vực về hồ sơ và thủ tục hải quan đối với hoạt động nhập khẩu máy móc đã qua sử dụng. Các biện pháp kiểm soát bao gồm tiếp nhận hồ sơ chi tiết và kiểm tra thực tế hàng hóa trước khi thông quan. Việc tăng cường kiểm soát và xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm sẽ góp phần đảm bảo môi trường kinh doanh công bằng và lành mạnh trên thị trường máy móc cũ tại Việt Nam.
