Tích hợp xuyên môn trong dạy học hoạt động trải nghiệm ở Trung học cơ sở

1. Mở đầu

Tích hợp là tư tưởng nổi bật nhất của chương trình và sách giáo khoa môn Hoạt động trải nghiệm và sách giáo khoa môn Ngữ văn hiện hành ở trung học cơ sở, chi phối cách xây dựng chương trình dạy học, chỉ đạo nội dung và phương pháp dạy học Ngữ văn. Một cách chung nhất có thể hiểu tích hợp (integration) là phương hướng phối hợp (integrate – combination) một cách tốt nhất các quá trình học tập của môn học Hoạt động trải nghiệm và môn Ngữ văn. Bài viết nghiên cứu việc áp dụng tư tưởng xuyên môn trong dạy học Hoạt động trải nghiệm, Bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống. Bên cạnh đó, có bổ sung định hướng tích hợp với tri thức Ngữ văn và Chương trình Giáo dục địa phương trong thiết kế dạy học các hoạt động trải nghiệm tương ứng.

2. Kết quả nghiên cứu

2.1. Tư tưởng tích hợp trong dạy học hiện đại

Tích hợp là tư tưởng, là nguyên tắc, là quan điểm hiện đại trong giáo dục. Hiểu đúng và làm tốt quá trình tích hợp, có thể đem lại những hiệu quả cụ thể đối với phân môn trong một thể thống nhất của môn học. Tư tưởng tích hợp bắt nguồn từ cơ sở khoa học và đời sống. Trước hết phải thấy rằng cuộc sống là một đại bộ phận bách khoa toàn thư của tri thức, kinh nghiệm và phương pháp. Một tình huống xảy ra trong đời sống bao giờ cũng là những tình huống tích hợp. Không thể giải quyết một vấn đề, một nhiệm vụ nào trong tình huống đặt ra trong một tình huống nhận thức lí luận và vận dụng thực tiễn mà lại không sử dụng tổng hợp, phối hợp kiến thức, kĩ năng, kinh nghiệm đa ngành của nhiều lĩnh vực khác nhau. Tích hợp trong nhà trường sẽ giúp học sinh học tập thông minh và vận dụng sáng tạo kiến thức, kĩ năng và phương pháp của khối lượng tri thức toàn diện và hợp lí.

Tích hợp là quan điểm hòa nhập được hình thành từ sự “nhất thể hóa” những kĩ năng, một sự quy tụ tối đa tất cả các đặc trưng chung và một chỉnh thể duy nhất. Khoa học hiện nay coi trọng tính tương thích bổ sung lẫn nhau để tìm kiếm những điểm tiếp xúc có thể chấp nhận được giữa các môn học.

Vậy dạy học tích hợp là một quan điểm dạy học nhằm hình thành ở học sinh những năng lực giải quyết hiệu quả các tình huống thực tiễn dựa trên sự huy động nội dung, kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.

Dưới đây là 4 hình thức dạy học tích hợp phổ biến và tên tiếng Anh tương ứng:

Tích hợp nội môn (Interdisciplinary Integration/Approach): Hình thức này kết hợp kiến thức từ hai hoặc nhiều nội dung trong cùng một môn học. Ví dụ, trong môn Ngữ văn, giáo viên có thể tích hợp kiến thức về văn học và lịch sử.

Tích hợp đa môn (Multidisciplinary Integration): Hình thức này tiếp cận một chủ đề từ nhiều môn học khác nhau. Ví dụ, khi học về chủ đề "môi trường", học sinh có thể áp dụng kiến thức từ các môn Địa lý, Sinh học và Hóa học.

Tích hợp liên môn (Interdisciplinary Integration/Approach): Hình thức này kết nối kiến thức từ hai hoặc nhiều môn học để giải quyết một vấn đề chung. Ví dụ, học sinh có thể sử dụng kiến thức từ môn Toán và Vật lý để giải quyết các bài toán về chuyển động.

Tích hợp xuyên môn (Transdisciplinary Integration): Hình thức này vượt ra khỏi ranh giới các môn học truyền thống và tập trung vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn. Ví dụ, học sinh có thể tham gia vào các dự án cộng đồng liên quan đến bảo vệ môi trường, kết hợp kiến thức từ nhiều lĩnh vực khác nhau.

Nếu tích hợp nội môn là hình thức tích hợp nhiều kiến thức trong một môn. Giáo viên sẽ kết hợp linh hoạt nhiều phương pháp và tri thức từ nhiều chủ đề để giúp học sinh hiểu sâu sắc sắc nội dung bài học. Tích hợp nội môn là hình thức phối hợp, vận dụng linh hoạt phương pháp và tri thức của nhiều chủ đề khác nhau trong cùng môn học.

Tích hợp liên môn là hình thức kết hợp kiến thức từ nhiều môn khác nhau thông qua các chủ đề, vấn đề, khái niệm lớn chung trong một bài học. Từ các kiến thức của môn này, học sinh có thể ứng dụng cho các môn khác. Tích hợp liên môn là hình thức dạy học những nội dung kiến thức liên quan đến hai hay nhiều môn học. Năng lực học tập tích hợp của học sinh được thể hiện qua hình thức tích hợp này. Theo đó, 4 tiêu chuẩn đầu ra liên môn mà học sinh phải đáp ứng được trong thời đại hiện nay là: Tư duy công dân toàn cầu; Công nghệ thông tin; Bộ kỹ năng thế kỷ 21; Khả năng ngôn ngữ đọc hiểu.

Tích hợp đa môn là hình thức sử dụng một vấn đề, một nội dung vào nhiều môn học. Hình thức này sẽ chú trọng vào yếu tố bối cảnh kiến thức, trải nghiệm và học tập theo dự án, theo chủ đề. Ví dụ: Với Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc – Nguyễn Đình Chiểu, học sinh vừa có thể nắm kiến thức văn học vừa có thể tìm hiểu lịch sử qua sự kiện Bùi Quang Diệu chỉ huy 3 cánh quân tập kích đồn Tây Dương ở chợ Trường Bình, Cần Giuộc ngày 16/12/1861.

Tích hợp xuyên môn là hình thức dạy học về một vấn đề, một nội dung nằm ngoài yêu cầu cơ bản của một môn học. Hình thức này yêu cầu học sinh phải đảm bảo đáp ứng kiến thức và kỹ năng từ nhiều môn cùng lúc. Hình thức này thường được học sinh sử dụng để thực hiện các dự án học tập cá nhân hoặc dự án nhóm.

Ví dụ: Trong dự án Vẻ đẹp danh lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên của địa phương, học sinh phải đi tìm hiểu cảnh quan ở địa phương, văn hóa phong tục nghệ thuật, văn học viết về địa phương đó. Học sinh phải phân tích được vấn đề từ kiến thức Lịch sử - Địa lý – Văn học – Giáo dục công dân – Giáo dục địa phương. Ngoài ra, học sinh phải vận dụng các kiến thức khoa học xã hội để phân tích được nguyên lý hành vi của con người trong sự tác động đến truyền thống văn hóa và vẻ đẹp cảnh quan ấy. Từ đó, đề ra được các giải pháp gìn giữ bản sắc văn hóa có tính khả thi cao nhất dựa trên điều kiện thực tế. Như vậy, tích hợp xuyên môn là hình thức dạy học về vấn đề nội dung, vượt qua kiến thức và kĩ năng của từng môn học.

2.2. Tư tưởng tích hợp xuyên môn và việc áp dụng các nội dung dạy học tích hợp xuyên môn vào môn học Hoạt động trải nghiệm

Các hình thức dạy học tích hợp được xem là phương thức giáo dục hiện đại và mang tính tiến bộ vì cải thiện được các điểm yếu của nhiều phương pháp dạy học cũ, truyền thống. Do đó, bốn hình thức dạy học tích hợp kể trên đã được áp dụng linh hoạt vào các môn học ở chương trình giáo dục phổ thông. Có thể thấy các môn học tích hợp ở cấp THCS như Khoa học tự nhiên được hình thành chủ yếu từ các môn Vật lí, Hóa học, Sinh học trong chương trình hiện hành; Lịch sử và Địa lý được hình thành chủ yếu từ các môn Lịch sử, Địa lý trong chương trình hiện hành.

Hình thức dạy học tích hợp cũng được triển khai ở môn Hoạt động trải nghiệm. Vì vậy, các nội dung giáo dục được tổ chức thành các chủ đề trong phạm vi môn học này.

Hình 1: Giải thích cách dạy học tích hợp

Nhìn vào sơ đồ trên, có thể thấy tích hợp xuyên môn là hình thức dạy học nằm ngoài yêu cầu cơ bản của một môn học, chỉ chú trong nội dung chủ đề dạy học. Xuyên môn (transdisciplinary) là cách tiếp cận những vấn đề từ cuộc sống thực và có ý nghĩa đối với HS mà không xuất phát từ các khoa học tương ứng với môn học, từ đó xây dựng thành các môn học mới khác với môn học truyền thống.

Cách tiếp cận này bắt đầu bằng ngữ cảnh cuộc sống thực (real-life context). Nó không bắt đầu bằng môn học hay bằng những khái niệm hoặc kĩ năng chung. Điều quan tâm nhất ở đây là sự phù hợp đối với HS. Điểm khác duy nhất so với liên môn là ở chỗ chúng bắt đầu bằng ngữ cảnh cuộc sống thực và sở thích của HS. Sơ đồ hóa như sau:

Ví dụ, trường Nguyễn Siêu có xây dựng chương trình nâng chuẩn quốc tế với giáo viên Việt Nam mục đích là cung cấp cho HS đã xây dựng những kiến thức và kĩ năng khoa học để làm việc trong ngữ cảnh toàn cầu hóa và "làm thay đổi thế giới". Nhà trường đã đưa ra một chương trình học tích hợp phong phú. HS lựa chọn vấn đề quốc tế và tiến hành thu thập nghiên cứu, chuẩn bị trang web thông tin, thiết kế và thực hiện dự án nghiên cứu Stem - phục vụ và trình bày kết quả của mình trước một Hội đồng những người am hiểu của cộng đồng. Với gần 10 năm triển khai mô hình đồng giảng (Co-teaching), đội ngũ giáo viên Việt Nam đạt chuẩn quốc tế tại Nguyễn Siêu được đào tạo chuyên sâu, sở hữu bằng cấp và chứng chỉ giảng dạy quốc tế, giúp học sinh tiếp cận phương pháp giáo dục hiện đại, phát triển toàn diện kỹ năng ngôn ngữ. Từ đó, học sinh được cọ xát với môi trường học tập toàn cầu, rèn luyện tư duy phản biện, kỹ năng giao tiếp đa văn hóa, sẵn sàng cho những kỳ thi chứng chỉ quốc tế và các bậc học cao hơn. Học sinh của trường xuất sắc giành Huy chương Vàng ở bảng đấu Lập trình cuộc thi STEM Olympiad Quốc tế 2025 với 100/100 điểm tuyệt đối; chương trình trải nghiệm hè tại châu Âu sau hội nghị High Performance Learning (HPL) và hội thảo toàn cầu HPL lần thứ 6. Lãnh đạo Nguyễn Siêu khẳng định HPL chính là tầm nhìn táo bạo, tạo ra động lực và niềm tin cho sự phát triển của nhà trường. Đại diện trường Nguyễn Siêu còn có cơ hội tới tham quan, học tập tại 3 ngôi trường danh tiếng: Haileybury, Caroline Chisholm School và The Perse School Cambridge vào tháng 3/2025. Đây là ba mô hình trường học khác biệt về loại hình và lịch sử phát triển, nhưng đều chia sẻ đặc điểm của những ngôi trường đẳng cấp thế giới. Tiếp theo đó, học sinh trường sẽ được tham gia hoạt động trải nghiệm hè tại NewZeland vào tháng 7/2025.

Một vài phương pháp giảng dạy mang tính truyền thống vẫn được sử dụng. Tuy nhiên, ở trường phổ thông THCS Ngoại ngữ Cầu Giấy, tất cả HS phải tham gia trải nghiệm học tập theo một lộ trình dày và học để làm. Trường Liên cấp song ngữ Maya Thạch Thất Hà Nội theo triết lý Montessori đầu tiên tại Việt Nam, theo mô hình trường nông trại (Farm School). Mỗi nhóm/lớp phải tham quan trực tiếp một nơi nào đó để học/nghiên cứu về vấn đề nông nghiệp. Theo đuổi triết lý giáo dục Montessori, Maya tổ chức các hoạt động giáo dục với niềm tin rằng mỗi học sinh đều có thiên hướng cá nhân riêng và hoạt động giáo dục: không phải để chuẩn bị cho học sinh tới cấp học tiếp theo mà là để chuẩn bị cho trẻ em trước đời sống thực tế khi trưởng thành; cần “Follow the child” (theo trẻ) để mỗi học sinh đều có cơ hội phát triển tối ưu và trở thành phiên bản tốt nhất của chính mình. Do vậy, Maya tổ chức lịch trình hoạt động để học sinh tham gia các giờ học học thuật vào buổi sáng. Vào buổi chiều, các em tham gia làm việc trong hệ thống các Xưởng thực hành, hoạt động thể thao – sinh tồn, tham gia các CLB nghệ thuật ở trường.

Ở một số trường có xu hướng quốc tế, có những dự án học tập theo chương trình học tiên tiến trên thế giới như việc xây dựng môn học mới bằng cách kết hợp hai hay nhiều môn học với nhau thành những chủ đề chính hay nhánh chính và không còn mang tên của mỗi môn học. Thí dụ: Môn Khoa học (Science) của Vương Quốc Anh, Australia, Singapore. Môn Khoa học Tự nhiên (Physical Science) của Hoa Kì, Hàn Quốc, Canada... Môn Nghiên cứu xã hội (Social Studies) của Nhật Bản, môn Nghiên cứu xã hội và môi trường (Studies of Society and Environment) của Australia v.v...

Hình thức xuyên môn yêu cầu học sinh phải đảm bảo đáp ứng kiến thức và kỹ năng từ nhiều môn cùng lúc. Hình thức này thường được học sinh sử dụng để thực hiện các dự án học tập cá nhân hoặc dự án nhóm trong một môi trường học tập hiệu quả. “Ngôi trường mà ta hình dung tự đảm nhiệm việc bồi dưỡng cho học sinh một sự hiểu biết sâu sắc về nhiều môn cốt lõi. Nó khuyến khích học sinh (HS) sử dụng vốn kiến thức đó để giải quyết các vấn đề và hoàn thành những nhiệm vụ mà các em có thể sẽ phải đối mặt trong một cộng đồng rộng lớn hơn. Đồng thời, nhà trường tìm cách khuyến khích sự hòa hợp thành một tổng thể duy nhất của các dạng trí tuệ ở mỗi học sinh và khẳng định sự phát triển đều đặn của các em theo những đường lối thông minh nhất” (Howard Gardner) [7; 137].

2.3. Tư tưởng tích hợp xuyên môn trong thiết kế tiết học Hoạt động trải nghiệm lớp 8, chủ đề 7 Em với thiên nhiên môi trường, Giới thiệu vẻ đẹp danh lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên đất nước

Trong dạy học tích hợp xuyên môn, học sinh THCS có cơ hội trải nghiệm nhiều hoạt động như tham gia các dự án, ngoại khóa, tham quan,… Các hoạt động này yêu cầu nhiều kiến thức, kỹ năng của nhiều môn khác nhau để qua đó, các bạn được thể hiện năng lực bản thân. Sau đây là định hướng tổ chức các hoạt động trong tiết học về Vẻ đẹp cảnh quan quê hương tôi.

Tuần 24- Tiết 72

CHỦ ĐỀ 7. EM VỚI THIÊN NHIÊN VÀ MÔI TRƯỜNG

Trình bày, giới thiệu sản phẩm thể hiện vẻ đẹp danh lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên của địa phương đã thiết kế

I. MỤC TIÊU

1. Năng lực

* Năng lực chung:

- Giải quyết được những nhiệm vụ học tập một cách độc lập, theo nhóm và thể hiện sự sáng tạo.

- Góp phần phát triển năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác qua hoạt động nhóm và trao đổi công việc với giáo viên.

- Rèn luyện năng lực tự chủ, giao tiếp và hợp tác, thiết kế và tổ chức hoạt động, định hướng nghề nghiệp.

- Rèn luyện kĩ năng sưu tầm tư liệu, tổng hợp và hệ thống tư liệu

* Năng lực riêng:

- Thiết kế được những sản phẩm thể hiện vẻ đẹp của cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh ở địa phương.

- Trình bày và chia sẻ được các sản phẩm thiết kế thể hiện vẻ dẹp cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh của địa phương

- Chia sẻ được kết quả tổ chức sự kiện giới thiệu về vẻ đẹp cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh của địa phương và cách bảo tồn.

2. Phẩm chất

- Thể hiện sự tôn trọng, có ý thức giữ gìn và phát triển những giá trị truyền thống, bảo vệ cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh.

- Giáo dục HS có ý thức chăm chỉ và trung thực trong học tập, trách nhiệm trong công việc, phát huy được tình yêu quê hương, đất nước.

II. THIẾT BỊ VÀ HỌC LIỆU

1. Phương tiện, thiết bị

- Phiếu “Thu thập thông tin về các cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh ở Hà Nội”: Nhật kí du lịch thủ đô.

- Phiếu thông tin (QR CODE) “Khám phá cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh Hà Nội”: mỗi mã QR giới thiệu vẻ đẹp, đặc trưng, sản phẩm về các danh lam, thắng cảnh Hà Nội.

- Tranh ảnh, tư liệu về một số cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh của địa phương.

- Một số sản phẩm giới thiệu vẻ đẹp cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh.

- SGK, SGV môn hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp lớp 8.

2. Công tác chuẩn bị

- Thực hiện các nhiệm vụ cá nhân, nhóm giáo viên phân công: Thiết kế sản phẩm giới thiệu vẻ đẹp cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh của địa phương dưới các hình thức khác nhau (vẽ, tranh, ảnh, video, sản phẩm thủ công truyền thống, sản phẩm stem,…)

III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG

HOẠT ĐỘNG 1: KHỞI ĐỘNG

Hà Nội trong trái tim em

- GV giới thiệu vẻ đẹp cảnh quan, thiên nhiên của đất nước Việt Nam, gợi dẫn vào vẻ đẹp thủ đô Hà Nội.

- GV tổ chức góc chia sẻ: Hà Nội trong trái tim em

(?) Hãy chia sẻ những cảm nhận, những ấn tượng về Hà Nội thủ đô thân yêu?

(?) Suy nghĩ của bản thân trước vẻ đẹp, trước những danh lam thắng cảnh, cảnh quan Hà Nội?

- Các cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh ở Hà Nội: Hồ Gươm, cầu Long Biên, Đền Ngọc Sơn, nhà thờ/ nhà hát Lớn, Hoàng thành Thăng Long,… gắn với các tác phẩm văn học được học (sử dụng tri thức văn học). Cảm xúc trước những cảnh quan, danh lam thắng cảnh thủ đô: Tự hào, yêu mến, xúc động,….

HOẠT ĐỘNG 2: KHÁM PHÁ, KẾT NỐI

Trình bày, giới thiệu sản phẩm thể hiện vẻ đẹp danh lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên của địa phương

+ Các nhóm làm bài tập dự án: Thiết kế các sản phẩm giới thiệu về vẻ đẹp và đặc trưng của các cảnh quan, danh lam thắng cảnh thủ đô Hà Nội (sử dụng tri thức văn hóa, lịch sử, địa lí)

+ Hình thức sáng tạo tự chọn: video, tranh ảnh, thiết kế các sản phẩm thủ công, lưu niệm, giới thiệu các cuốn sách viết về các cảnh quan Hà Nội,…

- GV tổ chức TOUR DU LỊCH khám phá vẻ đẹp và đặc trưng các danh lam thắng cảnh, vẻ đẹp thiên nhiên của Hà Nội.

- Nội dung sản phẩm:

+ Giới thiệu vẻ đẹp, đặc trưng, nét độc đáo, văn hóa của cảnh quan, danh lam thắng cảnh Hà Nội

+ Thể hiện cảm xúc yêu quý, tự hào trước vẻ đẹp của danh lam thắng cảnh

+ Quảng bá, tuyên truyền, lan tỏa ý thức trách nhiệm trong việc bảo vệ, giữa gìn vẻ đẹp cảnh quan, danh lam thắng cảnh thủ đô.

HOẠT ĐỘNG 3: LUYỆN TẬP

Lá thư xanh- giữ gìn vẻ đẹp nghìn năm

- GV tổ chức: Lá thư xanh- giữ gìn vẻ đẹp nghìn năm.

Góc bảo tồn

- Thông điệp truyền tải qua bài viết cá nhân / nhóm

+ "Hà Nội đẹp từ cảnh quan, bền vững từ hành động!"

+ "Mỗi hành động nhỏ, bảo vệ di sản lớn!"

+ Hành động đẹp của bạn hôm nay để có nhiều cảnh quan đẹp ngày mai.

HOẠT ĐỘNG 4: VẬN DỤNG

GV tổ chức: LƯU GIỮ NÉT ĐẸP THỦ ĐÔ

- Yêu cầu: HS tiếp tục sưu tập, hoàn thiện sản phẩm và lưu giữ trên đường link mã quét QR giới thiệu về những danh lam thắng cảnh của thủ đô Hà Nội.

- Các sản phẩm quảng bá vẻ đẹp cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh của đất Việt: Sáng tác, sưu tầm những bài viết, bài thơ, bài hát về thủ đô; Vẽ tranh, ảnh chụp, bài thuyết tình, thiết kế video, áp phích, mô hình, tờ rơi,...

* Dặn dò - Hướng dẫn về nhà:

- Nhiệm vụ 1: Tiếp tục tìm hiểu các cách bảo tồn, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên, danh lam thắng cảnh ở địa phương. - Nhiệm vụ 2: Tìm hiểu các danh lam thắng cảnh, cảnh quan thiên nhiên ở địa phương em. Ghi chép thông tin đã tìm hiểu được để chia sẻ, xây dựng kế hoạch tổ chức sự kiện giới thiệu về cảnh quan vào tiết học tiếp theo bằng hình thức tự chọn.

Với mỗi bậc học, chủ đề được triển khai theo các mức độ kiến thức khác nhau, theo

Theo bảng phân tích trên, có thể khẳng định, cùng chủ đề , ở mỗi lớp học lại có các mức độ và tính chất của hoạt động khác nhau, theo yêu cầu về mục tiêu được chỉ ra rõ trong SGK, hướng dẫn của SGV. Về cơ bản, học sinh đều được tự học, tự làm, tự trải nghiệm. Đặc biệt, giờ học chú trọng khai thác những trải nghiệm học tập mang tính cá nhân.

Ảnh minh họa: Tiết dạy Hoạt động trải nghiệm Chủ đề 7 tại các trường phổ thông

Với các tiết học tích hợp xuyên môn như trên, sau giờ học cần đạt được các mục tiêu về năng lực như sau:

- Năng lực điều chỉnh hành vi: HS giới thiệu về truyền thống của địa phương mình, HS nhận ra được giá trị văn hóa, thẩm mỹ, nhân văn từ những truyền thống tốt đẹp của địa phương, hình thành tình yêu quê hương đất nước, Phát triển năng lực hợp tác, năng lực sáng tạo, điều chỉnh được hành vi của bản thân như nhận xét, đánh giá những việc làm của bạn bè, người thân đã thể hiện được lòng yêu quê hương và trách nhiệm vun đắp và bảo vệ di sản truyền thống quê hương.

- Năng lực phát triển bản thân: Tạo lập được suy nghĩ và cách làm tích cực của bản thân và thực hiện theo kế hoạch.

- Năng lực giao tiếp và hợp tác: Sử dụng ngôn ngữ, hợp tác theo nhóm thảo luận về việc tạo cách đưa ra ý kiến hợp lí, biết lắng nghe và có phản hồi tích cực trong giao tiếp với các bạn.

Để đánh giá được mức độ tham gia hoạt động của học sinh trong hoạt động trải nghiệm, giáo viên sẽ sử dụng rubic đánh giá như sau:

Để thực hiện các tiết học xuyên môn như vậy, có thể lưu ý đến chiến thuật học tâp siêu hiệu quả (HPL), chiến thuật HPL được phân loại thành 5 nhóm: Siêu tư duy, Liên kết, Phân tích, Sáng tạo, Hiện thực hóa (Theo Trướng Quốc tế Anh Thượng Hải Puxi) [5;106]; trong đó siêu tư duy là khả năng tập trung suy nghĩ có ý thức về chính quá trình tư duy; siêu nhận thức là khả năng tự chủ trong việc lựa chọn và áp dụng các phương pháp tư duy khác nhau một cách có ý thức, đồng thời biết cách vận dụng kiến thức từ tình huống này sang tình huống khác một cách linh hoạt và hiệu quả. Trong Học tập siêu hiệu quả, đơn giản là tập trung vào nhận thức có ý thức và khả năng chuyển giao kiến thức tới một chủ đề bất kì được học trong môn Hoạt động trải nghiệm. Người học cần biết tìm kiếm mối liên hệ để vận dụng các kinh nghiệm đã có từ trước để rút ra những bài học và nguyên tắc có thể áp dụng vào nhiều tình huống khác; biết đưa ra quyết định từ lý lẽ và niềm tin đúng đắn. Môn Hoạt động trải nghiệm này trước đây có tên là Hoạt động trải nghiệm sáng tạo, có lẽ vì có chú trọng tới tính sáng tạo của hoạt động. Theo Treffinger (1980), học tập sáng tạo có giá trị là bởi vì:

- Giúp người học trở nên tự chủ và có khả năng giải quyết vấn đề khi không có sự hỗ trợ từ người lớn

- Trang bị cho người học khả năng đối mặt với những thách thức trong tương lai mà chúng ta không thể tự đoán trước

- Có thể dẫn tới những thay đổi tích cực và quan trọng trong cuộc sống

- Mang lại niềm vui và hài lòng [5, 122].

Những tiết học hoạt động trải nghiệm mang tính xuyên môn như trên đã mang lại những điều vừa mới mẻ, vừa quen thuộc của việc dạy học khám phá, như một biểu hiện cụ thể của giáo dục giá trị.

3. KẾT LUẬN

Bài viết với mong muốn tóm lược lại ý nghĩa của việc dạy học tích hợp xuyên môn đối với thiết kế tiết học Hoạt động trải nghiệm, bên cạnh đó cũng có thể thiết kế bài học dựa trên các dạng tích hợp khác. Cũng cần lưu ý, khi thiết kế bài học, giáo viên không được đơn giản hóa việc tích hợp để có thể phát huy được năng lực của người học. Người viết cũng mong muốn đưa ra được những dẫn giải cũng như những ý tưởng dạy học tích hợp xuyên môn trong giờ học Hoạt động trải nghiệm mà chủ đề tiết học có liên quan đến tri thức khoa học xã hội.

Có lẽ những giờ học môn Hoạt động trải nghiệm như trên đã góp phần tích cực đem đến nhận thức của các em học sinh về giáo dục kĩ năng sống, giáo dục giá trị sống. Điều mà 20 nhà giáo dục đến từ năm châu lục đã từng tiến hành thảo luận, trong một hội thảo trước sự ủy quyền của UNICEP tại New York tháng 8 năm 1996, họ đã đi đến quyết định đưa ra 12 giá trị sống mà chúng ta cần hình thành cho trẻ đó là: Hòa bình - Tôn trọng - Hợp tác - Trách nhiệm - Trung thực - Giản dị - Khiêm tốn - Khoan dung - Đoàn kết - Yêu thương - Tự do - Hạnh phúc.

Trong nhà trường, giáo dục giá trị không thể đạt được nếu chúng ta chỉ tập trung dạy kiến thức, cách học tích cực là học qua làm (learning by doing), học tập qua trải nghiệm (learning by experience). Trong chương trình giáo dục phổ thông hiện hành, hoạt động giáo dục (theo nghĩa rộng) bao gồm hoạt động dạy học và hoạt động trải nghiệm [6; tr43]. Hai hoạt động này góp phần thực hiện được mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông. Mục tiêu đã được xác định rõ: “Giúp học sinh phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần; trở thành người học tích cực, tự tin, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; có phẩm chất tốt đẹp và năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động có văn hóa cần cù, sáng tạo”.

Nguyễn Thị Mai Anh - Đại học Thủ đô Hà Nội

Nguyễn Thị Thu - THCS Giảng Võ II Hà Nội

------------------------------

TÀI LIỆU THAM KHẢO:

1. Xavier Roegiers, 1996, Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực ở nhà trường, - Nxb Giáo dục.

2. Bộ GD&ĐT, 2010, Đánh giá chương trình giáo dục hiện hành - Hướng tới phát triển bền vững. Tài liệu tập huấn.

3. Bộ GD&ĐT, 2014, Dạy học tích hợp ở trường THCS, THPT (dùng cho CBQL, GV THCS, THPT). CT ĐBCLGD trường học, - Nxb ĐH Sư phạm.

5. Deborah Eyre ThS Nguyễn Thị Minh Thúy dịch) (2025). Học tập siêu hiệu quả, làm thế nào để trở thành trường học đẳng cấp thế giới. NXB Dân trí.

6. Bộ GD&ĐT(2018). Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018.

7. Thomas Armstrong (2011), Đa trí tuệ trong lớp học, NXB Giáo dục, Hà Nội, Người dịch: Lê Quang Long, Hiệu đính: Lê Thị Kim Dung.