Nhân Ngày Pháp luật Việt Nam 9/11 – Kỷ niệm 75 năm Ngày Hiến pháp đầu tiên của Việt Nam (1946 – 2021), Viện Chính sách, Pháp luật và Quản lý với vai trò là một cơ quan nghiên cứu khoa học gắn với thực tiễn thực thi chính sách, pháp luật và quản lý đã phối hợp tổ chức và tham gia các hoạt động khoa học về chủ đề pháp luật.
Tạp chí Việt Nam hội nhập – Viện Chính sách, Pháp luật và Quản lý đã ra các số chuyên đề nghiên cứu khoa học chuyên sâu về chính sách, pháp luật cũng như tham gia tuyên truyền về Ngày Pháp luật Việt Nam trên tạp chí in, tạp chí điện tử. Hội thảo khoa học “75 năm Hiến pháp Việt Nam” được phối hợp tổ chức sáng 9/11 tại Đại học Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh là một trong những hoạt động ý nghĩa đó. Tham dự Hội thảo có PGS.TS. Nguyễn Tất Viễn - nguyên Ủy viên Thường trực Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương; Chủ tịch HĐQL Viện Chính sách, Pháp luật và Quản lý; đồng chí Đặng Thùy Khánh Vân - Trưởng ban Tuyên giáo Đảng ủy Khối Đại học - Cao đẳng TPHCM; PGS.TS.Nguyễn Trường Thịnh - phụ trách Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM; cùng với sự có mặt của hơn 100 tác giả là các nhà quản lý, các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, các chuyên gia trong lĩnh vực pháp lý và các giảng viên đang công tác tại hơn 30 trường đại học, cao đẳng, học viện, viện nghiên cứu trong cả nước.
Phát biểu tại Hội thảo, các nhà khoa học, các học giả khẳng định, kể từ khi Hiến pháp năm 1946 được thông qua, xác lập nền tảng cho thiết lập bộ máy nhà nước, ghi nhận những chuẩn mực pháp lý của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đến nay, chúng ta đã có các bản Hiến pháp 1959, 1980, 1992 và 2013. Trong suốt hành trình đó, mỗi bản Hiến pháp tuy được ra đời trong những hoàn cảnh khác nhau, nhưng đều là đạo luật về chủ quyền nhân dân, nhân dân là chủ thể của quyền lực nhà nước, quyền lực nhà nước xuất phát từ nhân dân, do nhân dân trao cho và để phục vụ lợi ích và nguyện vọng của nhân dân…
Hội thảo “75 năm Hiến pháp Việt Nam” được tổ chức được xem là một không gian học thuật để các nhà khoa học không chỉ đề cập việc tổng kết những thành tựu lập hiến ở Việt Nam, mà còn gợi mở thêm nhiều vấn đề khoa học hiến pháp mới, góp phần làm phong phú thêm kho tàng tri thức về khoa học hiến pháp hướng tới kỷ niệm 100 thành lập nước Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2045).
Cùng với ý nghĩa đó, tại Hội thảo, các nhà khoa học đã đặt ra nhiều vấn đề khoa học cần được tiếp tục nghiên cứu và làm rõ như: Về vai trò của Hiến pháp với tính cách là đạo luật cơ bản của Nhà nước ta, tính tối thượng của Hiến pháp và luật trong Nhà nước pháp quyền XHCN; Về vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đối với Nhà nước và xã hội; Về cơ chế quyền lực nhà nước thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp v.v... Hội thảo diễn ra sôi nổi, đề xuất được nhiều ý kiến đóng góp cho việc thực hiện Hiến pháp, pháp luật nói chung và lĩnh vực giáo dục, đào tạo nói riêng…
Cũng nhân dịp này, một hoạt động khoa học ý nghĩa nữa đã được phối hợp tổ chức tại Đại học Quốc tế Sài Gòn – Đó là Tọa đàm kỷ niệm 75 năm Hiến pháp Việt Nam (1946-2021) và hưởng ứng Ngày pháp luật Việt Nam 09/11.
Tham dự tọa đàm có TS Phạm Qúy Tỵ - Nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội; PGS.TS Nguyễn Tất Viễn - Nguyên Ủy viên Thường trực Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương, Chủ tịch HĐQL Viện Chính sách, Pháp luật và Quản lý cùng cán nhà nghiên cứu, cán bộ, giáo viên và các sinh viên Luật của nhà trường.
Phát biểu tại Tọa đàm, PGS.TS Nguyễn Tất Viễn đã nêu rõ nguồn gốc ra đời của Ngày Pháp luật Việt Nam, từ sáng kiến của tỉnh Hà Tây (nay là Hà Nội) năm 2007. Quá trình áp dụng sáng kiến này từng bước được triển khai ở bộ, ngành, địa phương và lan tỏa trên phạm vi cả nước. Qua tổng kết việc thực hiện ở các cơ quan Trung ương và các địa phương, ngày 9-11-2015 tại Hà Nội, Bộ Tư pháp phối hợp với Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân TP Hà Nội tổ chức Lễ hưởng ứng Ngày Pháp luật năm 2015…
Tại Tọa đàm, TS. Phạm Quý Tỵ đã điểm lại những nội dung và dấu mốc có ý nghĩa lịch sử: Ngày 9/11/1946, tại kỳ họp thứ hai, Quốc hội khóa I đã thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Hiến pháp xác định ba nguyên tắc cơ bản: 1) Đoàn kết toàn dân không phân biệt giống nòi, gái trai, giai cấp, tôn giáo; 2) Đảm bảo các quyền tự do dân chủ; 3) Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân. Hiến pháp quy định Chính thể nước ta là dân chủ cộng hòa.
Với Bản Hiến pháp năm 1946, lần đầu tiên trong lịch sử Việt Nam, nhân dân Việt Nam được đảm bảo các quyền tự do, dân chủ… Hiến pháp đầu tiên đã quy định Bộ máy Nhà nước (Quốc hội, Chính phủ, Tòa án, HĐND các cấp…), với những chức năng, nhiệm vụ cơ bản…. Ngày 09 tháng 11 năm 1946, ngày thông qua bản Hiến pháp đầu tiên được chọn là Ngày Pháp luật Việt Nam và được quy định tại điều 8 của Luật Phổ biến giáo dục pháp luật năm 2012 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2013) nhằm tôn vinh Hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội. Đến Hiến pháp năm 2013 đã thể chế hóa Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) của Đảng Cộng sản Việt Nam, kế thừa và phát triển các bản Hiến pháp trước đó…
Các hoạt động khoa học được phối hợp tổ chức nhân Ngày Pháp luật Việt Nam sẽ góp phần tạo sức lan tỏa sâu rộng trong đời sống xã hội về tinh thần thượng tôn Hiến pháp, Pháp luật; để Pháp luật được thực hiện nghiêm túc hơn, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam ngày một hoàn thiện hơn.
Trong khuôn khổ các hoạt động nhân Ngày Pháp luật Việt Nam, Viện Chính sách, Pháp luật và Quản lý, tạp chí Việt Nam hội nhập đã tiến hành sơ kết giai đoạn 1 cụm đề tài nghiên cứu khoa học: “Thực trạng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật giai đoạn 2015-2025” do Viện và Tạp chí thực hiện.
