Đây vinh dự lớn lao của Đội Công tác chữa cháy và cứu nạn cứu hộ nói riêng và toàn thể lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH – Công an TP HCM nói chung, thể hiện ghi nhận của Đảng, Nhà nước về những chiến công, nỗ lực không ngừng nghỉ của tất cả cán bộ chiến sĩ trong cuộc chiến với giặc lửa, sự cố, tai nạn… để cứu người, cứu tài sản cho nhà nước, Nhân dân trên thành phố mang tên Bác Hồ kính yêu!
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, Sở cứu hỏa Đô thành Sài Gòn cũ được chính quyền cách mạng tiếp quản trở thành Phòng Cảnh sát PC&CC (Phiên hiệu là Phòng PC23) thuộc Công an thành phố Hồ Chí Minh; Đội Chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (CNCH) khi đó được thành lập với tên gọi Đội chữa cháy Trung tâm, có nhiệm vụ tổ chức thực hiện công tác chữa cháy và CNCH trên địa bàn các quận trung tâm và chi viện cho các Đội chữa cháy khu vực trên địa bàn toàn Thành phố.
Thời điểm đó, đây là đơn vị duy nhất trên cả nước vừa thực hiện nhiệm vụ chữa cháy, vừa thực hiện nhiệm vụ CNCH thường nhật.
Đến ngày 13/9/2006, Bộ trưởng Bộ Công an đã ký quyết định thành lập Sở Cảnh sát PC&CC Thành phố, đơn vị thí điểm đầu tiên trên cả nước. Đội Chữa cháy và CNCH tiếp tục được duy trì nhiệm vụ và nâng cấp thành đơn vị cấp Phòng (Phòng Hướng dẫn chỉ đạo về chữa cháy và CNCH). Sau đó, năm 2010 tách ra thành 2 đơn vị cấp Phòng (Phòng Hướng dẫn chỉ đạo về chữa cháy và Phòng Cứu nạn cứu hộ).
Thực hiện đề án của Chính phủ, ngày 09/4/2019, Bộ Trưởng Bộ Công an đã ký quyết định số 2413/QĐ-BCA thành lập Phòng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ thuộc Công an Thành phố (phiên hiệu là Phòng PC07). Tổ chức bộ máy của Phòng PC07 – Công an thành phố Hồ Chí Minh có 10 Đội trực thuộc, gồm: 5 Đội Khu vực trực tiếp chiến đấu; 5 Đội Nghiệp vụ (có 2 đơn vị vừa thực hiện nhiệm vụ tham mưu vừa thực hiện nhiệm vụ trực tiếp chiến đấu), trong đó có Đội Công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (Đội 3), được hình thành từ việc sáp nhập 2 đơn vị cấp Phòng là Phòng Hướng dẫn chỉ đạo về chữa cháy và Phòng Cứu nạn, cứu hộ thuộc Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy Thành phố Hồ Chí Minh.
Như vậy có thể thấy, mặc dù có sự thay đổi về tổ chức, nhưng nhiệm vụ chữa cháy và CNCH trên địa bàn Thành phố được Đội Công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ liên tục duy trì và từng bước được củng cố về mọi mặt, không ngừng lớn mạnh. Đội trở thành đơn vị tiên phong, chủ lực, mũi nhọn trong công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, không chỉ đối với Thành phố Hồ Chí Minh mà còn mang tính đặc thù, phát triển, chia sẻ kinh nghiệm cho lực lượng chữa cháy và CNCH cả nước. Nhất là từ sự duy trì nhiệm vụ CNCH thường nhật của đơn vị này từ năm 1975 đến nay, mà hiện nay các cấp lãnh đạo đã có quyết định duy trì nhiệm vụ CNCH thường nhật của 63/63 đơn vị Cảnh sát PCCC và CNCH tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.
Qua 48 năm xây dựng, đổi mới và phát triển, thành phố Hồ Chí Minh hiện nay là trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội quan trọng hàng đầu của cả nước; một trong những đô thị đặc biệt của khu vực Đông Nam Á, với tổng diện tích khoảng 2095km2, dân số khoảng 12 triệu người, với nhiều thành phần dân cư sinh sống.
Là địa bàn có nhiều cơ quan, xí nghiệp, nhà máy, cơ sở sản xuất của Trung ương và địa phương…nơi tập trung nguồn cung cấp nguyên vật liệu cho các tỉnh phía Nam nói riêng và cả nước nói chung, dự trữ và sử dụng nhiều nguyên, vật liệu dễ gây cháy, nổ. Bên cạnh đó, thành phố Hồ Chí Minh còn là địa bàn tập trung hoạt động, phá hoại của nhiều loại tội phạm ảnh hưởng đến an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội của Thành phố. Đó là những khó khăn, thử thách lớn đối với công tác phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ với lực lượng mỏng, trang thiết bị còn nhiều thiếu thốn, hạn chế so với tốc độ phát triển kinh tế, xã hội như hiện nay.
Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của lãnh đạo của Bộ Công an, Thành ủy, UBND Thành phố, Công an thành phố, sự phối hợp chặt chẽ có hiệu quả của các lực lượng trong và ngoài ngành và sự giúp đỡ to lớn của nhân dân, lực lượng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đã khắc phục mọi khó khăn gian khổ, hy sinh vươn lên hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, thực sự là lực lượng chủ công, nòng cốt trên mặt trận đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trong từng giai đoạn cách mạng.
Trong giai đoạn 2012-2023, đơn vị đã xuất 3374 lượt xe, tàu chữa cháy với hơn 7.688 lượt cán bộ, chiến sỹ trực tiếp cứu chữa 2487 vụ cháy lớn, nhỏ đạt yêu cầu cao, làm giảm thiệt hại về người và tài sản của Nhà nước, nhân dân.
Tổ chức cứu nạn - cứu hộ 785 vụ, cứu sống được 283 người, đưa 1788 người tránh bão an toàn, tổ chức tìm kiếm được 653 thi thể nạn nhân, cứu sống được 912 người trong các đám cháy.
Lặn tìm được 37 mảnh xương người các loại giao cho các cơ quan chức năng địa phương và gia đình xử lý; phối hợp Công an thành phố lặn tìm tang vật (hơn 20 vụ án do đối tượng phi tang tang vật) phục vụ công tác điều tra xử lý tội phạm.
Để đạt được kết quả đó là nhờ sự mưu trí, dũng cảm, không ngại khó khăn, hy sinh, cứu người, cứu tài sản của Nhà nước và nhân dân. Hình ảnh người chiến sĩ Cảnh sát PCCC&CNCH dũng cảm, đối diện hiểm nguy để cứu người dân đã để lại muôn vàn ấn tượng đẹp trong lòng nhân dân.
Trong quá trình chiến đấu “cứu cái còn trong cái mất” cho Nhân dân, đã có 8 cán bộ chiến sĩ của lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH - Công an TP HCM dũng cảm hy sinh thân mình trong khi thực hiện nhiệm vụ, được Đảng, nhà nước tiếc thương, ghi nhận, tặng thưởng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý.
Trước sự phát triển mạnh mẽ, vượt bậc về kinh tế, văn hóa, xã hội của Thành phố Hồ Chí Minh đã đặt ra những khó khăn, thử thách lớn đối với công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ. Trước tình hình: lực lượng mỏng, trang thiết bị còn nhiều thiếu thốn, hạn chế, Đội Công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đã tích cực, chủ động tham mưu các cấp lãnh đạo để triển khai các biện pháp, giải pháp về an toàn phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, trong đó nổi bật phải kể đến là: Chỉ thị số 09-CT/TU ngày 23/10/2008 về tăng cường lãnh đạo công tác PCCC, CNCH trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Có thể nói, đây là Chỉ thị đầu tiên của Đảng ban hành chỉ đạo công tác PCCC, CNCH, thể hiện sự quan tâm của lãnh đạo Thành ủy đối với công tác này.
Sau khi Chỉ thị 09- CT/TU của Thành ủy được ban hành thì công tác PCCC trên địa bàn Thành phố được triển khai quyết liệt và toàn diện, từ công tác phòng cháy, chữa cháy và CNCH.
Cùng với công tác chữa cháy thì công tác cứu nạn, cứu hộ đóng vai trò vô cùng quan trọng, tuy nhiên vào những năm 2009, 2010 chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, phương tiện, hậu cần, kỹ thuật và vai trò của từng lực lượng trên địa bàn Thành phố về công tác cứu nạn, cứu hộ. Để khắc phục những hạn chế, yếu kém đó, Đội Công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đã chủ động tham mưu đơn vị Cảnh sát PCCC&CNCH tham mưu cho Ủy ban nhân dân Thành phố ban hành Quyết định số 81/2010/QĐ-UBND ngày 08/12/2010 về Quy chế hoạt động tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ tại thành phố Hồ Chí Minh. Từ đây công tác cứu nạn, cứu hộ được nâng lên tầm cao mới, khắc phục những hạn chế, bất cập, đồng thời nâng cao chất lượng, hiệu quả tổ chức hoạt động, bảo đảm sự chỉ đạo tập trung, thống nhất trong công tác cứu nạn, cứu hộ, góp phần ngăn chặn, khắc phục kịp thời những thiệt hại trong tại nạn, sự cố. Trên cơ sở Quy chế hoạt động tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ của Ủy ban nhân dân Thành phố, ngày 15/10/2012, Cục Cảnh sát PCCC và CNCH đã nghiên cứu và tham mưu cho Bộ Công an tham mưu cho Chính phủ ban hành Quyết định số 44/2012/QĐ-TTg, về công tác cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy trên cả nước.
Với sự phát triển của tình hình thực tế, năm 2015, đơn vị đã chủ động đề xuất các cấp lãnh đạo kiến nghị Chính phủ ban hành 01 văn bản quy phạm pháp luật để thống nhất việc thực hiện công tác CNCH trên toàn quốc, và kiến nghị trên đã được các cấp lãnh đạo lắng nghe, cụ thể hóa bằng việc ban hành Nghị định số 83/2017/NĐ-CP Ngày 18/7/2017, Chính phủ ban hành quy định về công tác cứu nạn, cứu hộ của lực lượng phòng cháy và chữa cháy. Đây là cơ sở để các đơn vị Cảnh sát PCCC&CNCH trên cả nước thực hiện chức năng, nhiệm vụ về công tác cứu nạn, cứu hộ; đồng thời xây dựng và phát triển lực lượng này phù hợp với tình hình thực tế của địa phương.
Nhằm nâng cao hiệu quả công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ, nhất là trong việc phối hợp xử lý các tình huống thảm họa,đồng thời nâng cao trình độ tác chiến của cán bộ, chiến sỹ trong tình hình hiện nay, Đội Công tác chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ đã chủ động, kịp thời tham mưu cho các cấp lãnh đạo tổ chức nhiều phương án huấn luyện, thực tập, diễn tập các tòa nhà cao tầng, các phương tiện giao thông đường thủy, các đường hầm, các khu dân cư…trong đó nổi bật là: phương án chữa cháy và tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ cấp quốc gia tại Tòa nhà Diamond Plaza (số 34 Lê Duẩn, Quận 1) thành phố Hồ Chí Minh ngày 14/8/2013; diễn tập phương án chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ trên sông quy mô cấp Thành phố vào ban đêm đối với tàu du lịch Bến Nghé SG.1242 vào tối ngày 19/12/2014; phương án đường hầm Thủ Thiêm vượt sông Sài Gòn…
Đặc biệt trong năm 2023, đơn vị đã chủ trì tham mưu các cấp lãnh đạo để tham mưu Bộ Công an, UBND Thành phố tổ chức diễn tập, xử lý tình huống cháy, nổ và tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ cấp Bộ Công an tại Nhà ga Trung tâm Bến Thành, đây là phương án giao thông đường hầm lớn nhất và phức tạp nhất cả nước, nhất là chưa có phương án chữa cháy và CNCH trong tiền lệ.
Đơn vị đã nghiên cứu, phát minh sáng kiến là Cầu dây nghiêng để triển khai đưa nạn nhân bị mắc kẹt ở trên cao, các tòa nhà, công trình cao tầng xuống khu vực an toàn khi nạn nhân bị chấn thương, không thể đưa xuống qua cầu thang, hay giỏ xe thang…(bị khói, lửa bao phủ…)
Ngày 06/02/2023, tại Thỗ Nhĩ Kỳ và Syria xảy ra thảm họa động đất với cường độ 7,8 độ richter làm rung chuyển khu vực, theo Cơ quan ứng phó Thảm họa và tình trạng khẩn cấp Thổ Nhĩ Kỳ (AFAD) thông báo thảm họa đã làm hơn 51.000 người chết, 385.000 người mất tích, làm 160.000 tòa nhà với 520.000 căn hộ sập đổ, hư hại nghiêm trọng, tổng thiệt hại ước tính khoảng hơn 100 tỷ đô la. Thực hiện chủ trương của Chính phủ, sự chỉ đạo của Lãnh đạo Bộ Công an, ngày 09/2/2023, đơn vị đã cử Tổ đặc nhiệm cứu nạn, cứu hộ tham gia đoàn cứu nạn cứu hộ của Bộ Công an đến Thổ Nhĩ Kỳ để thực hiện nghĩa vụ quốc tế.
Từ ngày 14 đến ngày 19/2/2023, với tinh thần lao động không biết mệt mỏi, khẩn trương, CBCS tham gia CNCH có lúc bị chảy máu cam, sưng phổi, đêm không thể ngủ do chênh lệch múi giờ, thời tiết quá lạnh âm 6 - âm 7 độ C, tuyết rơi dày đặc nhưng vì tinh thần quốc tế trong sáng, cao cả, với truyền thống anh hùng bất khuất lực lượng CNCH Việt Nam nói chung và cán bộ, chiến sỹ CNCH - Công an thành phố Hồ Chí Minh nói riêng đã không quản ngại gian khổ, cứu sống được 1 người và tìm được 14 thi thể nạn nhân, đưa ra ngoài. Đoàn được nhân dân Thổ Nhĩ Kỳ và các lực lượng CNCH Quốc Tế ghi nhận và đánh giá rất cao về năng lực, tinh thần làm việc.
Không chỉ riêng tham gia hỗ trợ quốc tế, mà tại trong nước đơn vị đã thực hiện nhiều vụ chữa cháy, cứu nạn, cứu hộ đặc biệt xuất sắc, điển hình tiêu biểu, như: Vụ lặn tìm tang vật là khẩu súng của vụ án là nghệ sĩ Thanh Nga và chồng là Phạm Duy Lân bị hai tên lạ mặt bắn chết trên xe ô tô vào lúc 23 giờ 30 phút ngày 26/11/1978. Sau 02 ngày ngâm mình dưới nước sâu và chảy xiết, ở đoạn sông này dây kẽm gai còn sót lại từ thời chế độ cũ thả chằng chịt để chống ta đánh cầu, mìn nổ chậm, lựu đạn…không may đồng chí Võ Quang Hà và Nguyễn Văn Bảy vướng phải mìn địch thả trước ngày giải phóng còn sót lại, mìn nổ làm 2 đồng chí hy sinh. Tấm gương hy sinh của 2 đồng chí đã tiếp thêm sức mạnh và nguồn cổ vũ lớn lao cho lớp lớp các thế hệ CBCS lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH, Công an thành phố hiện nay noi theo.
Vụ cháy tại nhà dân số 240/37D đường Nguyễn Văn Luông, phường 11, quận 6, lúc 23h28 phút ngày 27/4/2007, sau hơn 2 giờ đám cháy đã được dập tắt hoàn toàn, bảo vệ an toàn cho các nhà dân liền kề, không để xảy ra cháy lan. Tuy nhiên quá trình chiến đấu để bảo vệ tính mạng và tài sản của nhân dân có một đồng chí đã hy sinh, được tặng danh hiệu “Tuổi trẻ dũng cảm”, Nhà nước phong tặng “Liệt sỹ”.
Ngày 16/12/2014, cứu nạn, cứu hộ thành công 12 nạn nhân mắc kẹt trong vụ sập hầm dẫn nước công trình thủy điện Đạ Dâng, huyện Lạc Dương, tỉnh Lâm Đồng. Hầm dẫn nước thủy điện có chiều dài 700m, vị trí mắc kẹt của 12 nạn nhân cách cửa hầm khoảng 500m, đơn vị đã triển khai khoan, phá dỡ đào đường lò bên cạnh để giải cứu các nạn nhân. Tại thời điểm đơn vị tham gia thời tiết lạnh, xa khu dân cư, các nhu yếu phẩm, phương tiện hỗ trợ rất hạn chế, CBCS phải gồng mình trong thời tiết khắc nghiệt, ăn tạm cầm hơi để thay nhau khẩn trương cứu người trong hang sâu, thiếu không khí có thể gây chết ngạt rất nhanh. Sau gần 92 giờ sử dụng mọi phương tiện, biện pháp cứu nạn tối ưu nhất, cùng với tinh thần tích cực, trách nhiệm cao, 12 nạn nhân được giải cứu an toàn ra ngoài.
Vụ cứu nạn, cứu hộ chìm tàu Dìn Ký tại sông Sài Gòn, xã Bình Nhâm, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương. Khi tàu gặp nạn có 27 người, trong đó có 5 trẻ nhỏ. Sau hơn 20 giờ lặn tìm, với bán kính hơn 1km, trong dòng nước chảy xiết và thủy triều lên, mưa to, giông lốc, lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH Thành phố đã tìm được 16 thi thể nạn nhân ở độ sâu hơn 21m nước. Qua vụ tai nạn, một lần nữa khẳng định tinh thần “Vì nước quên thân, vì dân phục vụ”, “lên núi cao, xuống vực sâu” không sờn lòng, không ngại hiểm nguy tính mạng của CBCS lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH - Công an Thành phố Hồ Chí Minh để lặn tìm cho bằng được các nạn nhân trong sự cố thương tâm nói trên.
Không chỉ tìm kiếm nạn nhân trong các sự cố thương tâm hay những tai nạn sông nước, nhà cao tầng, mà lực lượng chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ còn cứu được hàng trăm người trong các sự cố về cháy, nổ; có những vụ cháy cứu được hàng chục người và hướng dẫn cho hàng 100 người tự thoát nạn, nổi bật gần đây nhất là: (1) Vụ cháy lúc 21 giờ 32 phút ngày 28/4/2021, tại căn hộ mini Huna Apartment bảo vệ được 1.730m2/1.750m2 diện tích sử dụng của căn nhà, không để cháy lan sang nhà bên cạnh, trực tiếp cứu được 24 người và hướng dẫn cho các nạn nhân khác tự thoát nạn an toàn.
Vụ cháy nhà dân, xả ra vào lúc 10 giờ 05 phút ngày 11/9/2021, tại số 650/6B đường Điện Biên Phủ (phường 11, quận 10, thành phố Hồ Chí Minh) cứu sống được 5 người đã có biểu hiện ngạt khói và hướng dẫn cho 35 người theo thang 2 và cầu thang bộ xuống đất an toàn, bảo vệ được khoảng 220 m2/240 m2 diện tích căn nhà.
Tại vụ cháy tại nhà dân xảy ra vào lúc 10 giờ 09 phút ngày 11/11/2021, tại 404 Trần Hưng Đạo (phường 2, quận 5), lực lượng đã bảo vệ được 360m2/400m2 diện tích căn nhà, không để cháy lan sang nhà bên cạnh, trong đó 2 người tự thoát ra ngoài, lực lượng Cảnh sát PCCC trực tiếp cứu được 8 người trong gia đình an toàn khỏi đám cháy.
Gần đây nhất vào ngày 28/4/2023 xảy ra sự cố cháy tại Căn hộ B10.10, tầng 10, Lô B, chung cư Nguyễn Kim (địa chỉ số 505 đường Nhật Tảo, phường 7, quận 10). Lực lượng đã bảo vệ được 35m2/56m2 diện tích căn nhà và 101.180 m2 diện tích xây dựng toàn bộ Khối nhà B. Đặc biệt là trực tiếp cứu được 15 người, bằng xe thang và thang dây, hướng dẫn khoảng 150 người thoát nạn theo hướng thang bộ ra khỏi khu vực cháy an toàn, đưa đi bệnh viện cấp cứu 01 người bị ngất xỉu do bệnh hen suyễn (Bà Nguyễn Thị Ngọc Anh, sinh năm 1974), hiện sức khỏe đã bình phục.
Còn rất nhiều các sự cố cháy, nổ, cứu nạn, cứu hộ mà lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH thành phố Hồ Chí Minh đã có mặt kịp thời để khống chế, dập tắt đám cháy, kịp thời cứu được nhiều người, tài sản của nhà nước và nhân dân đã góp phần tô thắm thêm hình ảnh đẹp của lực lượng Cảnh sát PCCC&CNCH, vinh dự được nhân dân khen ngợi tinh thần quả cảm, gan dạ, dám hy sinh để bảo vệ bình yên cho nhân dân, được các cấp lãnh đạo biểu dương, các phương tiện thông tin đại chúng kịp thời thông tin rộng rãi đến người dân trong cả nước, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn Thành phố.
Từ kết quả thực hiện công tác cứu nạn, cứu hộ nói trên, trong những năm qua đơn vị đã được Đảng, Nhà nước, các cấp lãnh đạo, biểu dương, khen thưởng, nhiều năm liền nhận được Cờ thi đua Chính phủ, Cờ thi đua Bộ Công an, Đơn vị tiên tiến, Đơn vị quyết thắng, Cờ thi đua xuất sắc của UBND Thành phố, Bằng khen Bộ Công an, Bằng khen Thủ tướng Chính phủ... Ngoài ra, đơn vị còn được tặng 19 Giấy khen của Giám đốc Công an thành phố; 02 giấy khen của Cục Cảnh sát PCCC&CNCH qua các mặt công tác, các đợt thi đua.
Văn Lịch - Minh Phương
