Bộ Công an mới đây vừa tổ chức Hội thảo khoa học "Cơ sở lý luận và thực tiễn hoàn thiện pháp luật bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ" với sự tham gia của gần 150 đại biểu là các nhà khoa học, chuyên gia thực tiễn trong và ngoài ngành công an.
Hội thảo nhằm làm rõ luận cứ khoa học để góp phần hoàn thiện pháp luật bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ, hướng tới xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn.
Cơ sở chính trị, pháp luật và thực tiễn trong xây dựng Luật TTATGT
Phát biểu tại hội thảo, Trung tướng Đỗ Lê Chi, Cục trưởng Cục Khoa học, chiến lược và lịch sử Công an kiêm Viện trưởng Viện Chiến lược Công an chủ trì hội thảo cho biết, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công an đã chỉ đạo các đơn vị chức năng tổ chức nghiên cứu, tiếp thu, có văn bản báo cáo Chính phủ và được trình bày tại cuộc họp chuyên đề pháp luật của Chính phủ tháng 1/2022. Theo đó, Bộ Công an đã có những luận giải khoa học, sáng rõ, thuyết phục hơn về những vấn đề mà các đại biểu Quốc hội quan tâm chất vấn, đề nghị giải trình.
Theo Trung tướng Đỗ Lê Chi, việc ban hành luật chuyên ngành có cơ sở lý luận, chính trị, pháp lý vững chắc và xuất phát từ đòi hỏi cấp thiết của thực tiễn.
Về cơ sở lý luận, pháp luật bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ có lịch sử hình thành, phát triển độc lập và có đối tượng, phương pháp điều chỉnh mang tính đặc thù. Giao thông đường bộ là hoạt động mang tính phổ biến cao, khác với các lĩnh vực giao thông hàng không, hàng hải, đường sắt, đường thủy nội địa vốn mang tính chuyên ngành. Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ là một nội dung trong công tác bảo đảm an ninh, trật tự, thuộc chức năng của Bộ Công an. Lực lượng công an chịu trách nhiệm chính về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ, tập trung vào công tác quản lý người điều khiển phương tiện cơ giới đường bộ (kiến thức, ý thức pháp luật, năng lực hành vi; kỹ năng điều khiển phương tiện đến quá trình chấp hành pháp luật, điều tra, giải quyết tai nạn giao thông…). Hoàn thiện pháp luật bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ theo hướng tách thành luật chuyên ngành phù hợp với xu hướng lập pháp trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay.
Về cơ sở chính trị, pháp lý, ban hành luật chuyên ngành điều chỉnh lĩnh vực bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ quán triệt quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện hệ thống pháp luật giao thông đường bộ và trật tự, an toàn giao thông đường bộ như Kết luận số 45-KL/TW ngày 01/02/2019 của Ban Bí thư, Nghị quyết số 51-NQ/TW ngày 05/9/2019 của Bộ Chính trị, Nghị quyết số 13/NQ-CP phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật ngày 30/1/2022 của Chính phủ…
Về cơ sở thực tiễn, hoạt động gây mất trật tự, an toàn giao thông đường bộ diễn biến phức tạp theo chiều hướng gia tăng. Phương tiện giao thông tăng nhanh, kéo theo nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh. Đường bộ cũng là nơi diễn ra nhiều hoạt động tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật. Hệ thống pháp luật giao thông đường bộ bộc lộ nhiều bất cập, không phù hợp với tình hình thực tiễn nước ta và kinh nghiệm, pháp luật quốc tế.
Cụ thể, việc không phân định rõ cơ quan, tổ chức chủ trì đối với bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ dẫn đến tình trạng chồng chéo và chia cắt khi thực hiện; nội dung về bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ trong Luật Giao thông đường bộ năm 2008 chưa đầy đủ, toàn diện và một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn, không theo kịp xu hướng chung của thế giới; hệ thống pháp luật về kết cấu hạ tầng giao thông và vận tải đường bộ chưa đồng bộ và cụ thể, chưa tạo điều kiện cho đầu tư phát triển.
Bên cạnh đó, hiệu quả của việc xây dựng các đạo luật chuyên sâu tương ứng với các lĩnh vực pháp luật chuyên biệt đã được kiểm nghiệm trong thực tế. Hoàn thiện pháp luật bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ theo hướng xây dựng đạo luật độc lập với cấu trúc không quá phức tạp, thuật ngữ dễ hiểu sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức tham gia giao thông cho người dân.
Những luận cứ nêu trên đã chứng minh được việc tách Luật Giao thông đường bộ năm 2008 thành hai luật là cần thiết, có cơ sở lý luận, chính trị, pháp lý và thực tiễn vững chắc, phù hợp với xu hướng lập pháp trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn quản lý đất nước.
Đại tá Đỗ Thanh Bình: Xây dựng Luật TTATGT đường bộ nhằm khắc phục những yếu kém, bất cập trong lĩnh vực an toàn giao thông đường bộ hiện nay - Ảnh: VGP/Lê Sơn
Khắc phục yếu kém, bất cập trong lĩnh vực an toàn giao thông đường bộ
Tại Hội thảo, các đại biểu thống nhất cao về sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật theo hướng tách luật Giao thông đường bộ năm 2008 thành Luật Đường bộ và Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ nhằm đáp ứng yêu cầu bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ.
Theo GS. TS Nguyễn Minh Đức, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và an ninh của Quốc hội, dự thảo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ được tách từ Luật Giao thông đường bộ năm 2008 nhận được sự quan tâm của cử tri và nhân dân cả nước, bởi đây là bộ luật được tách bạch riêng lĩnh vực trật tự an toàn giao thông (TTATGT) ra khỏi vấn đề hạ tầng, nên nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Tuy nhiên, theo GS. Nguyễn Minh Đức, khi Luật TTATGT đường bộ được ban hành sẽ bảo đảm hành lang pháp lý cho các lực lượng chức năng thực hiện nhiệm vụ hiệu lực, hiệu quả hơn.
Theo đó, Luật Giao thông đường bộ năm 2008 đồng thời điều chỉnh 2 lĩnh vực khác nhau là TTATGT đường bộ (thuộc lĩnh vực an ninh trật tự và an toàn xã hội) chủ yếu điều chỉnh mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước và các cá nhân để bảo đảm trạng thái giao thông có trật tự, an toàn, đúng pháp luật; xây dựng, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, vận tải đường bộ (thuộc lĩnh vực kinh tế-kỹ thuật) chủ yếu điều chỉnh mối quan hệ giữa các cơ quan nhà nước với các tổ chức, cá nhân khi thiết kế, quy hoạch, xây dựng và chuyển giao các công trình hạ tầng giao thông, kinh doanh vận tải và dịch vụ hỗ trợ vận tải.
Như vậy, đây là lĩnh vực rất lớn và khác nhau nhưng lại được điều chỉnh trong cùng một đạo luật dẫn đến không thể quy định đầy đủ, cụ thể, rõ ràng nhiều nội dung quan trọng thuộc cả hai lĩnh vực.
Do đó, việc ban hành Luật TTATGT đường bộ là cần thiết để giải quyết những vấn đề cấp bách thực tiễn đang đặt ra trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo. Đồng thời, hoàn thiện hệ thống pháp luật về TTATGT đường bộ, bảo đảm hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước và thi hành pháp luật.
Đại tá Đỗ Thanh Bình, Phó Cục trưởng Cục Cảnh giao thông (Bộ Công an) khẳng định, việc xây dựng Luật TTATGT đường bộ nhằm khắc phục những yếu kém, bất cập trong lĩnh vực này, bởi Luật Giao thông đường bộ 2008 điều chỉnh đồng thời 3 lĩnh vực khác nhau là an toàn giao thông, kết cấu hạ tầng giao thông và vận tải đường bộ. Sau thời gian dài tổ chức thi hành đã phát sinh nhiều tồn tại, hạn chế, không còn phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay đã có nhiều thay đổi, đòi hỏi phải ban hành những đạo luật mới thay thế, điều chỉnh từng lĩnh vực về hạ tầng, vận tải và trật tự, an toàn giao thông.
PGS.TS Ngô Huy Cương (Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, Luật Giao thông đường bộ 2008 là đạo luật chuyên biệt và phức hợp, không chỉ bao trùm các quy tắc về trật tự, an toàn giao thông mà còn bao gồm cả các quy tắc về cơ sở hạ tầng giao thông, tư cách và phương tiện tham gia giao thông, vận tải và quản lý nhà nước liên quan. Sự bao trùm này rộng khắp trong một lĩnh vực, nhưng không đủ cụ thể, chi tiết về những vấn đề pháp lý đặt ra, không đầy đủ về những vấn đề cần có để bảo đảm phát triển giao thông đường bộ an toàn, hiệu quả và điều hòa giao thông.
Việc xây dựng những đạo luật chuyên biệt và phức hợp trong lĩnh vực giao thông ở nước ta làm xuất hiện nhiều vấn đề cần tranh luận liên quan đến các văn bản quy phạm pháp luật đã và sẽ được ban hành. Bởi Luật Giao thông đường bộ 2008 quy định bao trùm 3 nội dung lớn là trật tự, an toàn giao thông, kết cấu hạ tầng giao thông và kinh doanh vận tải.
Ông Cương kiến nghị, giải pháp căn bản là tách Luật Giao thông đường bộ 2008 thành hai luật riêng biệt. Một đạo luật điều chỉnh trật tự, an toàn giao thông đường bộ và một đạo luật điều chỉnh hạ tầng giao thông đường bộ. Các dự án luật cần xác định rõ cơ quan chịu trách nhiệm chủ yếu thi hành đạo luật cơ sở hạ tầng về giao thông là Bộ GTVT, cơ quan chịu trách nhiệm thi hành về trật tự, an toàn giao thông là Bộ Công an.
