1. Một số vấn đề về công nghệ 4.0 với phòng, chống tham nhũng
Tham nhũng và đấu tranh phòng, chống tham nhũng luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của người dân và xã hội. Tham nhũng là quốc nạn, một trong bốn nguy cơ làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa nên công tác phòng, chống tham nhũng được xác định là cuộc đấu tranh lâu dài, khó khăn và phức tạp.
Phòng, chống tham nhũng là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng, phát huy sức mạnh tổng hợp của các ngành, các cấp, trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan, tổ chức, đơn vị, đề cao vai trò của xã hội, các tổ chức đoàn thể và quần chúng nhân dân. Phòng, chống tham nhũng là nhiệm vụ quan trọng, vừa cấp bách vừa lâu dài, xuyên suốt quá trình phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới. Phòng, chống tham nhũng cần sử dụng tổng thể các giải pháp vừa tích cực, chủ động trong phòng ngừa, vừa kiên quyết trong phát hiện, xử lý với những bước đi vững chắc, có trọng tâm, trọng điểm, trong đó phòng ngừa là cơ bản, lâu dài; gắn phòng, chống tham nhũng với thực hành tiết kiệm, chống quan liêu, lãng phí. Cần ưu tiên xây dựng lực lượng chuyên trách đủ mạnh, có phẩm chất chính trị, bản lĩnh đạo đức nghề nghiệp làm nòng cốt trong công tác phòng ngừa, phát hiện, xử lý tham nhũng theo hướng chuyên môn hóa với các phương tiện, công cụ, kỹ năng phù hợp, bảo đảm vừa chuyên sâu, vừa bao quát các lĩnh vực, các mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Đặt quá trình phòng, chống tham nhũng trong điều kiện hội nhập, chủ động hợp tác hiệu quả với các quốc gia, các tổ chức quốc tế; chú trọng tổng kết thực tiễn và tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm của nước ngoài trong công tác phòng, chống tham nhũng.
Cách mạng Công nghệ 4.0 là sản phầm của Hệ thống Dữ liệu lớn (Big Data), Vạn vật kết nối (Internet of Things), Điện toán đám mây (Cloud); Trí tuệ nhân tạo (AI). Đây là những công cụ phòng, chống tham nhũng hiệu quả nhất trong thời đại ngày nay. Cách mạng Công nghiệp 4.0 là sự chuyển đổi công nghệ của thị trường công nghiệp sang sản xuất thông minh. Ngành công nghiệp 4.0 đại diện cho cuộc cách mạng công nghiệp thứ tư trong sản xuất, hậu cần và chuỗi cung ứng, công nghiệp hóa chất, năng lượng, giao thông, tiện ích, dầu khí, khai thác mỏ và kim loại và các phân đoạn khác, bao gồm các ngành công nghiệp tài nguyên, chăm sóc sức khỏe, dược phẩm và thậm chí cả các thành phố thông minh. Trí tuệ nhân tạo hay trí thông minh nhân tạo là trí tuệ được biểu diễn bởi bất cứ một hệ thống nhân tạo nào. Thuật ngữ này thường dùng để nói đến các máy tính có mục đích không nhất định và ngành khoa học nghiên cứu về các lý thuyết và ứng dụng của trí tuệ nhân tạo. Việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo có vai trò quan trọng trong phòng, chống tham nhũng. Hiện vẫn có nhiều quan điểm trái chiều về tác động và ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo đối với cuộc sống của con người. Tuy nhiên, vẫn phải thừa nhận những đóng góp to lớn của nghiên cứu này đối với sự phát triển chung của xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực an ninh trật tự và công tác phòng, chống tham nhũng.
Trí tuệ nhân tạo giúp phát hiện, phòng ngừa tham nhũng. Sự phát triển của trí tuệ nhân tạo là điều tất yếu trong công tác phòng, chống tham nhũng. Cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 đã và đang tạo ra những ưu điểm vượt trội trong công tác phòng, chống tham nhũng so với phương pháp truyền thống. Công nghiệp 4.0 có thể loại bỏ yếu tố con người khỏi tương tác hành chính. Trí tuệ nhân tạo sẽ tiếp cận một cách khác trong công tác phòng, chống tham nhũng trong hệ thống của chính phủ. Những cán bộ, công chức, viên chức trong các cơ quan công quyền sẽ được tinh giảm hoặc điều chuyển sang những bộ phận khác ít tiếp xúc hơn với nguồn tham nhũng, nhằm hạn chế khả năng tham nhũng. Bên cạnh những mặt tích cực, sản phẩm trí tuệ nhân tạo như một con dao hai lưỡi, nếu rơi vào tay tội phạm tham nhũng, chúng sẽ gây ra một thảm họa khó lường, nhưng nếu được sử dụng đúng cách chúng sẽ là công cụ phòng, chống tham nhũng hiệu quả. Trí tuệ nhân tạo, cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, các sản phẩm từ trí tuệ nhân tạo… tất cả đều là công cụ để phục vụ nhu cầu và sự phát triển đi lên của cuộc sống. Phòng, chống tham nhũng với Công nghiệp 4.0 hay sử dụng phương pháp truyền thống đạt hiệu quả cao cần có biện pháp giáo dục và hình thành tư duy không tham nhũng từ khi trẻ em còn nhỏ, công chức mới bắt đầu nhận việc. Việc nhìn nhận vấn đề tham nhũng đúng đắn sẽ giúp chúng ta không phải đối mặt với vấn nạn tham nhũng trong hiện tại và trong tương lai.
2. Thực trạng công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam
Theo báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2020 tiếp tục có những bước tiến mạnh mẽ, với nhiều chủ trương, giải pháp đột phá, đi vào chiều sâu, đạt nhiều kết quả quan trọng:
Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, quán triệt, tuyên truyền pháp luật về phòng, chống tham nhũng, các cấp, các ngành tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền phổ biến pháp luật về phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã lãnh đạo, chỉ đạo chính quyền các cấp, các cơ quan, tổ chức, đơn vị tiếp tục thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Trung ương và của Ngành về lĩnh vực phòng, chống tham nhũng; chỉ đạo các cơ quan phối hợp chặt chẽ để kịp thời tham mưu cho cấp ủy, chính quyền cùng cấp chỉ đạo giải quyết các vụ án, vụ việc thuộc diện theo dõi, chỉ đạo.
Việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, các cơ quan, tổ chức, đơn vị đã thực hiện công khai, minh bạch; kiểm soát xung đột lợi ích; xây dựng, thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ; thực hiện quy tắc ứng xử, quy tắc đạo đức nghề nghiệp; nộp lại quà tặng; chuyển đổi vị trí công tác; cải cách hành chính, ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý và thanh toán không dùng tiền mặt.
Đối với trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong phòng, chống tham nhũng, có 81 trường hợp người đứng đầu bị kết luận là thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng; đã xử lý kỷ luật 62 người, trong đó có 12 người bị xử lý hình sự khi để xảy ra hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị do mình quản lý, phụ trách.
Đối với công tác phòng, chống tham nhũng trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã triển khai 49 Đoàn thanh tra, kiểm tra tại các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ, công ty đại chúng. Qua thanh tra, kiểm tra xử phạt vi phạm hành chính số tiền 25.560 triệu đồng, số tiền đã thu nộp ngân sách nhà nước 4.679 triệu đồng. Các bộ, ngành, địa phương cũng đã thực hiện thanh tra việc thực hiện pháp luật về phòng, chống tham nhũng theo quy định, đã phát hiện 02 vụ việc có dấu hiệu tham nhũng.
Kết quả phát hiện, xử lý tham nhũng, toàn ngành Thanh tra: Triển khai 4.706 cuộc thanh tra hành chính và 150.560 cuộc thanh tra, kiểm tra chuyên ngành. Qua thanh tra đã chấn chỉnh quản lý, kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách pháp luật trên nhiều lĩnh vực; phát hiện vi phạm về kinh tế 64.551 tỷ đồng, 7.077 ha đất; kiến nghị thu hồi 26.007 tỷ đồng và trên 1.174 ha đất, chuyển cơ quan điều tra xử lý hình sự 124 vụ, 118 đối tượng. Kết quả kiểm toán, đã kiến nghị xử lý tài chính 54.770,44 tỷ đồng; chuyển hồ sơ 04 vụ việc có dấu hiệu tội phạm được phát hiện thông qua kiểm toán sang Cơ quan Cảnh sát điều tra; 02 vụ việc báo cáo Thủ tướng Chính phủ; cung cấp 101 báo cáo kiểm toán và các tài liệu có liên quan cho các cơ quan chức năng. Các Cơ quan điều tra trong Công an Nhân dân đã thụ lý điều tra 508 vụ án, 1.186 bị can phạm tội về tham nhũng. Viện kiểm sát nhân dân các cấp đã giải quyết 218 vụ/621 bị can, đạt 74,1 %, giảm 17,5% so với cùng kỳ năm 2019 (trong đó truy tố 218 vụ/577 bị can. Tòa án Nhân dân các cấp đã thụ lý 388 vụ với 1.101 bị cáo; đã xét xử sơ thẩm 203 vụ với 523 bị cáo về các tội tham nhũng.
Theo số liệu do Tổ chức Minh bạch thế giới (TI) công bố, Chỉ số cảm nhận tham nhũng (CPI) của Việt Nam trong những năm gần đây đã tăng lên, thể hiện một chỉ báo tích cực đối với các nỗ lực của Đảng và Nhà nước ta trong công tác phòng, chống tham nhũng. Việt Nam đạt 33/100 điểm, xếp hạng 117/180 toàn cầu. Đảng và Nhà nước đã có nhiều nỗ lực đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng, điển hình là việc nhanh chóng, kiên quyết xử lý các vụ án tham nhũng lớn và hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về phòng, chống tham nhũng. Chính phủ chỉ đạo tăng cường kiểm tra và tổ chức thực hiện nghiêm các biện pháp phòng, chống tham nhũng như: đề cao tính liêm chính trong khu vực công, thực hiện hiệu quả công tác kê khai và công khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức... Vì vậy, chỉ số CPI của Việt Nam năm 2019 đạt 37/100 điểm, tăng 04 điểm so với năm 2018, đứng thứ 96/180 quốc gia, vùng lãnh thổ trong bảng xếp hạng toàn cầu, tăng 21 bậc so với năm 2018. Kết quả này thể hiện sự quyết tâm của Đảng và Nhà nước trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng và của cả hệ thống chính trị từ Trung ương tới địa phương. Cụ thể, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng được thành lập với mong muốn đẩy mạnh công tác phòng, chống tham nhũng thêm một bước.
Công tác phòng, chống tham nhũng từng bước tiến mạnh với nhiều chủ trương, giải pháp đột phá, đi vào chiều sâu đã kiểm soát tốt được tham nhũng, từng bước ngăn chặn và có chiều hướng thuyên giảm, góp phần quan trọng giữ vững ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao uy tín và vị thế của nước ta trên trường quốc tế. Nổi bật là đẩy mạnh việc xây dựng, hoàn thiện thể chế trên các lĩnh vực đời sống; tính từ đầu nhiệm kỳ Đại hội lần thứ XII đến nay, đã thi hành kỷ luật hơn 90 cán bộ thuộc diện Trung ương quản lý, trong đó có 21 đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, 02 Ủy viên Bộ Chính trị, 22 sĩ quan cấp tướng trong lực lượng vũ trang”. Những tháng đầu năm 2020, Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng yêu cầu tập trung đưa ra xét xử sơ thẩm 10 vụ án nghiêm trọng, phức tạp được dư luận xã hội quan tâm. Có thể nói, công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận; nạn tham nhũng từng bước bị ngăn chặn, đẩy lùi; niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước được nâng lên; công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam “Không có vùng cấm, không có đặc quyền, không có ngoại lệ, không chịu sự tác động không đúng của bất kỳ cá nhân, tổ chức nào; làm từng bước, rõ đến đâu xử lý đến đó; nhân dân và cả hệ thống chính trị vào cuộc; nhân văn, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội; lấy phòng ngừa là chính, cơ bản, phát hiện, xử lý là quan trọng, cấp bách”.
Bên cạnh kết quả đạt được, công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam vẫn còn một số hạn chế như: công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng hiệu quả chưa cao, hiện tượng phải hối lộ, bôi trơn hoặc tác động bằng hình thức khác để được thuận lợi hơn trong giải quyết công việc vẫn còn phổ biến; một số cơ chế, chính sách còn thiếu chặt chẽ, chưa phù hợp với thực tiễn; thực thi pháp luật có lúc, có nơi chưa nghiêm. Công tác tổ chức, cán bộ, kiểm soát tài sản, thu nhập còn nhiều hạn chế, vướng mắc; vấn đề phát hiện, xử lý tham nhũng chưa đáp ứng yêu cầu, nhất là tự phát hiện, xử lý tham nhũng trong nội bộ… Đây cũng là những tồn tại, hạn chế phòng, chống tham nhũng bằng phương pháp truyền thống. Để khắc phục tình trạng trên chỉ có “Ứng dụng Công nghiệp 4.0 trong phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam” sẽ giải quyết được toàn diện.
3. Một số giải pháp ứng dụng Cách mạng Công nghiệp 4.0 trong phòng, chống tham nhũng
Một là, Cách mạng Công nghiệp 4.0 với công tác phòng, chống tham nhũng:
Tham nhũng từ lâu đã trở thành vấn nạn của toàn cầu. Chương trình phát triển Liên hợp quốc định nghĩa tham nhũng là “lạm dụng chức vụ, quyền lực cho lợi ích cá nhân, thông qua hối lộ, tống tiền, thao túng thị trường, thiên vị người thân, gian lận, chuyển tiền, đưa hối lộ hoặc tham ô”. Điều này cho thấy tầm quan trọng của công tác chống tham nhũng là rất cần thiết.
Bên cạnh các giải pháp phòng, chống tham nhũng bằng phương pháp truyền thống chưa thực sự hiệu quả như: công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng; công tác tổ chức, cán bộ; kiểm soát tài sản, thu nhập; kiểm soát xung đột lợi ích; công khai, minh bạch; phòng, chống tham nhũng trong thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo; toàn xã hội tham gia phòng, chống tham nhũng; … vẫn còn nhiều hạn chế, vướng mắc. Công nghiệp 4.0 sẽ khắc phục tình trạng này.
Hai là, Công nghiệp 4.0 với cơ sở dữ liệu quốc gia về kê khai, kiểm soát tài sản thu nhập:
Cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản thu nhập được xây dựng trên nền tảng công nghệ điện toán đám mây trong cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0; Cơ sở dữ liệu quốc gia này được liên kết trực tuyến với các cơ sở dữ liệu quốc gia khác liên quan đến nghiệp vụ xác minh, kiểm soát tài sản thu nhập như: cơ sở dữ liệu về ngân hàng trong nước và nước ngoài (kiểm soát tiền tệ); cơ sở dữ liệu về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (kiểm soát sổ đỏ, đất đai); cơ sở dữ liệu về đăng ký ô tô, xe máy (tài sản ô tô, xe máy);…
Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia duy nhất và được phân quyền kê khai, khai thác, sử dụng, kiểm soát tài sản thu nhập cho tất cả các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc thẩm quyền kiểm soát tài sản thu nhập theo quy định của pháp luật.
Cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản thu nhập được thiết kế một bảng kê khai điện tử trực tuyến (online) duy nhất đặt trên nền tảng điện toán đám mây. Mọi cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thể dùng điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy tính cá nhân hoàn toàn có thể kê khai, kiểm soát tài sản theo thẩm quyền quy định của pháp luật.
Xây dựng và ban hành quy chế quản lý, sử dụng, khai thác thông tin cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản thu nhập; quy chế về việc chia sẻ, kết nối thông tin giữa cơ sở dữ liệu quốc gia về kiểm soát tài sản, thu nhập với hệ thống dữ liệu điện tử của các cơ quan nhà nước có liên quan, trong đó quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của mỗi cơ quan, cá nhân phụ trách và hình thức xử lý hành vi vi phạm.
Xây dựng quy chế vận hành hiệu quả, khả năng kết nối thông tin với các cơ sở dữ liệu khác như cơ sở dữ liệu về đăng ký đất đai, tài sản hay doanh nghiệp… Quy chế phối hợp giữa các cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập; quy chế chia sẻ thông tin hiệu quả giữa các cơ quan nhà nước có liên quan.
Cơ sở dữ liệu quốc gia với công tác phòng, chống tham nhũng:
- Tự động phát hiện ra kê khai không trung thực bằng cách liên kết, đồng bộ với dữ liệu ngân hàng trong và ngoài nước để tự động kiểm soát độ trung thực của kê khai về tiền tệ; liên kết với dữ liệu tài nguyên môi trường để tự động kiểm soát độ trung thực về bất động sản, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất; liên kết với dữ liệu công an để tự động kiểm soát kê khai ô tô, xe máy…
- Tự động kiểm soát được biến động về tài sản thu nhập với cơ chế tự so sánh giữa 02 lần kê khai; tự động công khai tài sản biến động bất thường so với thu nhập; tự động công khai tài sản tăng bất thường so với thu nhập.
- Người có nghĩa vụ phải kê khai có thể kê khai mọi lúc, mọi nơi, miễn là có điện thoại thông minh và SIM 3G, 4G, 5G hoặc internet; các cơ quan thuộc thẩm quyền kiểm soát tài sản thu nhập có quyền kiểm soát mọi lúc, mọi nơi theo quy định của pháp luật.
- Toàn xã hội có thể tham gia phản ánh, kiến nghị, tố cáo trực tuyến đối với người kê khai không trung thực và có hành vi tham nhũng.
Ba là, Công nghiệp 4.0 với công khai minh bạch:
Pháp luật quy định bản kê khai của người có nghĩa vụ kê khai phải được công khai tại cơ quan, tổ chức, đơn vị nơi người đó thường xuyên làm việc; bản kê khai của người dự kiến được bổ nhiệm giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý tại cơ quan, tổ chức, đơn vị phải được công khai tại cuộc họp lấy phiếu tín nhiệm; bản kê khai của người ứng cử đại biểu Quốc hội, người ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân phải được công khai theo quy định của pháp luật về bầu cử; bản kê khai của người dự kiến bầu, phê chuẩn tại Quốc hội, Hội đồng nhân dân phải được công khai với đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân trước khi bầu, phê chuẩn; bản kê khai của người dự kiến bầu giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý tại doanh nghiệp nhà nước được công khai tại cuộc họp lấy phiếu tín nhiệm khi tiến hành bổ nhiệm hoặc tại cuộc họp của Hội đồng thành viên khi tiến hành bầu các chức vụ lãnh đạo, quản lý.
Theo quy định, các hình thức công khai “bằng hình thức niêm yết 30 ngày hoặc tại cuộc họp”. Việc công khai này rất khó kiểm soát vì mỗi cơ quan có tới vài trăm đến hàng ngàn bản kê khai; mỗi bản kê khai có tới vài chục trang; nếu đứng trước bản kê khai niêm yết thì chỉ cần đọc cho xong cũng phải mất vài tháng, chưa kể xem bản kê khai này có đúng hay sai, có trung thực hay không trung thực. Như vậy, hình thức công khai này thiếu tính khả thi để kiểm soát tài sản thu nhập trên thực tế. Công nghiệp 4.0 sẽ tự động công khai những tiêu chí tăng đột biến về tài sản; kê khai không trung thực… lên Cổng thông tin điện tử của các đơn vị để toàn xã hội tham gia giám sát, kiểm soát tài sản thu nhập hiệu quả.
Bốn là, Công nghiệp 4.0 với kiểm soát xung đột lợi ích:
Xung đột lợi ích là tình huống mà trong đó lợi ích của người có chức vụ, quyền hạn hoặc người thân thích của họ tác động hoặc sẽ tác động không đúng đến việc thực hiện nhiệm vụ, công vụ.
Pháp luật quy định: người được giao thực hiện nhiệm vụ, công vụ nếu biết hoặc buộc phải biết nhiệm vụ, công vụ được giao có xung đột lợi ích thì phải báo cáo người có thẩm quyền để xem xét, xử lý; cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân khi phát hiện có xung đột lợi ích của người có chức vụ, quyền hạn thì phải thông tin, báo cáo cho người trực tiếp quản lý, sử dụng người đó để xem xét, xử lý; người trực tiếp quản lý, sử dụng người có chức vụ, quyền hạn khi phát hiện có xung đột lợi ích thì kiểm soát.
Trên thực tế, xung đột lợi ích là các tình huống khó phân biệt, khó phát hiện nếu chúng ta sử dụng phương pháp truyền thống. Công nghiệp 4.0 sẽ giúp phát hiện tự động xung đột lợi ích trong quá trình thực hiện nhiệm vụ công vụ của cán bộ, công chức, viên chức góp phần tham gia phòng, chống tham nhũng hiệu quả.
Năm là, Công nghiệp 4.0 với trong giải quyết khiếu nại, tố cáo nhằm phòng, chống tham nhũng:
Xây dựng thành công cơ sở dữ liệu quốc gia về khiếu nại, tố cáo phục vụ công tác quản lý, chỉ đạo, điều hành của Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra; làm cơ sở để Thanh tra Chính phủ và ngành Thanh tra tác nghiệp, khai thác thông tin phục vụ công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong toàn quốc.
Xây dựng thành công hệ thống cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin theo công nghệ điện toán đám mây để làm nền tảng cài đặt các ứng dụng về Hệ thống thông tin quản lý khiếu nại, tố cáo; Hệ thống thông tin phòng, chống tham nhũng; Hệ thống thông tin Thanh tra Kinh tế Xã hội, Hệ thống thông tin tổng hợp báo cáo công tác thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng và nhiều các ứng dụng khác của Thanh tra Chính phủ và ngành thanh tra.
Tạo thành hồ sơ vụ việc điện tử duy nhất: Mỗi một vụ việc từ cấp xã, phường, thị trấn, quận, huyện, thành phố, sở ngành đến cấp bộ ngành, tỉnh thành, Trung ương đều được lưu thống nhất thành hồ sơ vụ việc điện tử duy nhất.
Khử trùng đơn thư: Hệ thống sẽ tự động nhận biết đơn trùng nhau trong toàn quốc (đơn cùng một người viết với cùng một vụ việc nhưng được gửi đi khắp nơi trong cả nước) để gộp lại thành một hồ sơ vụ việc duy nhất.
Thống nhất được cách xử lý đơn: Toàn bộ các thông tin xử lý từ các cấp cơ sở có thẩm quyền đến cấp Trung ương đều được lưu vào hồ sơ vụ việc điện tử nên các đơn vị xử lý sau sẽ biết được toàn bộ thông tin xử lý trước đó mà đưa ra quyết định xử lý kịp thời, nhất quán và đúng đắn, trách được hiện tượng xử lý đơn chồng chéo như hiện nay.
Thuận tiện cho các nhà lãnh đạo, nhà quản lý và các cán bộ tác nghiệp hệ thống khiếu nại, tố cáo: Hệ thống có thể kết xuất báo cáo theo tuần, tháng, quý, năm một cách khoa học, nhanh chóng, chính xác, kịp thời tại bất cứ thời gian, địa điểm nào chỉ cần chỗ đó có kết nối Internet hoặc USB 3G; phục vụ nhanh nhất, tốt nhất, giảm chi phí cho công tác rà soát, giải quyết các vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, tồn đọng, kéo dài theo kết luận của Chủ tịch Quốc hội tại kỳ họp thứ 10 Ủy ban thường vụ Quốc hội khóa XIII, theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị trực tuyến toàn quốc về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.
Xây dựng thành công hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về khiếu nại, tố cáo sẽ góp phần minh bạch quy trình, kết quả giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo, cho phép công dân, tổ chức tra cứu, giám sát tình trạng giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của các cơ quan nhà nước, góp phầm phòng, chống tham nhũng hiệu quả.
Sáu là, Công nghiệp 4.0 với toàn xã hội tham gia phòng, chống tham nhũng:
Tham nhũng là căn bệnh của bộ máy nhà nước; đồng thời, đó cũng là một tệ nạn xã hội cần bài trừ, lên án. Mọi công dân đều có trách nhiệm tham gia tích cực để ngăn chặn, đẩy lùi, tiến tới xóa bỏ các điều kiện tồn tại của tham nhũng ra khỏi đời sống xã hội. Đấu tranh chống tham nhũng trước hết là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước, đồng thời là việc tham gia tích cực toàn người dân và xã hội. Trên thực tiễn, đấu tranh chống tham nhũng trong bộ máy nhà nước pháp quyền thì xã hội, công dân đóng vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc chiến chống tệ nạn tham nhũng. Vai trò của xã hội thể hiện ở việc thực hiện chức năng giám sát, phản biện đối với hoạt động của bộ máy nhà nước nói chung và trong công tác phòng, chống tham nhũng nói riêng. Xã hội có quyền đòi hỏi Nhà nước thực hiện đúng chức năng của mình cũng như đòi hỏi phải xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm của đội ngũ cán bộ, công chức, những người hưởng lương từ ngân sách nhà nước, hình thành nên từ sự đóng góp của các thành viên trong xã hội trong công tác đấu tranh chống tệ tham nhũng; vai trò và trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên đóng góp vai rò quan trọng trong phòng, chống tham nhũng; vai trò và trách nhiệm của báo chí; vai trò và trách nhiệm của doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề; trách nhiệm của công dân và ban thanh tra nhân dân cùng tham gia phòng, chống tham nhũng.
Để toàn xã hội tham gia phòng, chống tham nhũng cần xây dựng cơ sở dữ liệu phòng, chống tham nhũng theo công nghệ điện toán đám mây; xây dựng phần mềm phòng, chống tham nhũng chạy trên kho ứng dụng Android, iOS… để mọi người dân đều có thể tải phần mềm về điện thoại và tác nghiệp trực tuyến với cơ quan phòng, chống tham nhũng. Người dân hoàn toàn có thể phản ánh, kiến nghị, tố cáo tham nhũng trực tuyến mọi lúc, mọi nơi thông qua điện thoại thông minh của mình; cung cấp thông tin trực tuyến về hành vi tham nhũng, về kê khai tài sản không trung thực, tài sản biến động tăng khủng…. cho các cơ quan phòng, chống tham nhũng, các cơ quan kiểm soát tài sản thu nhập nhanh chóng, kịp thời. Việc người dân phản ánh, kiến nghị, tố cáo hành vi tham nhũng trực tuyến sẽ tránh được trù dập, trả thù của người bị tố giác. Trong thời đại Công nghiệp 4.0, đây là giải pháp phòng, chống tham nhũng hiệu quả nhất.
Từ những yêu cầu đặt ra từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 trong phòng, chống tham nhũng cũng đặt ra nhiều thách thức trong việc sử dụng công nghệ này như sau:
Thứ nhất, thách thức từ cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đến công tác phòng chống tham nhũng là điều không thể tránh khỏi; cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 mang lại những cơ hội nếu như chũng ta biết tận dụng nó và cũng mang lại những thách thức để chúng ta không ngừng học hỏi, vươn lên và tạo ra những sự phát triển mới. Những thách thức giúp chúng ta nhìn nhận những khuyết điểm và tìm cách để khắc phục nó. Đây là điều tất yếu và không thể tránh khỏi. Việc cần làm để giảm thiểu những thách thức là không ngừng vận động, không ngừng thay đổi và hoàn thiện, đặc biệt là kỹ năng và trí tuệ của con người để áp dụng trong phòng, chống tham nhũng được hiệu quả.
Thứ hai, việc áp dụng thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 vào công tác phòng, chống tham nhũng là điều cần thiết và tất yếu ngay bây giờ; việc áp dụng thành quả của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 vào phục vụ đời sống, chính trị của từng nước sẽ là tất yếu khi mà công nghệ thông tin ngày càng phát triển, đóng góp quan trọng vào việc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Các nước trên thế giới nên tranh thủ thời điểm này để phát triển khoa học công nghệ nhằm phát hiện, giảm thiểu và hạn chế đến mức tối đa dẫn đến đẩy lùi vấn nạn tham nhũng; Chính phủ kiến tạo, thời kì công nghệ số, mọi thông tin của người dân đều được cung cấp qua mạng Internet những thiết bị công nghệ, ngay từ lúc này Chính phủ nên có những phương án để phát triển công nghệ thông tin, trang bị cho người dân những công nghệ hiện đại phục vụ đấu tranh phòng chống, tham nhũng hiệu quả.
Thứ ba, Chính phủ cần đảm bảo các yếu tố con người thật vững vàng, bởi con người mới là nhân tố chủ chốt nhất trong phòng, chống tham nhũng; các công cụ mà các nhà hành pháp sử dụng có thể thông minh hơn, song liệu chúng có thực sự khiến cuộc sống của người dân trở nên an toàn hơn? Suy cho cùng, công cụ vẫn chỉ là công cụ. Việc áp dụng thành tựu khoa học công nghệ là cần thiết, song ranh giới giữa sử dụng và lạm dụng rất mong manh. Vì vậy, con người với hoạt động quản lý cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 bằng pháp luật là giải pháp phát triển bền vững cho ngay bay giờ và tương lai.
TS. Cung Phi Hùng
Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học Thanh tra
