Suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, Hồ Chí Minh luôn là một mẫu mực về tinh thần làm việc và ý thức trách nhiệm, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân. Với Người, có tinh thần, trách nhiệm là phải “nắm vững chính sách, đi đúng đường lối quần chúng, làm tròn nhiệm vụ”; bất kỳ việc to hay nhỏ, khó hay dễ, cũng phải “đưa cả tinh thần, lực lượng ra làm cho đến nơi đến chốn, vượt mọi khó khăn, làm cho thành công”.
Học tập tinh thần và trách nhiệm phục vụ nhân dân của Bác Hồ cần xuất phát từ sự tự giác của chính bản thân mỗi người
NHỮNG CHỈ DẪN CỦA HỒ CHÍ MINH VỀ TINH THẦN, TRÁCH NHIỆM CỦA CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN
Thứ nhất, phải có phẩm chất đạo đức, phương pháp làm việc khoa học.
Theo Hồ Chí Minh, để phụng sự Tổ quốc, đoàn thể, giai cấp, nhân dân ngày càng tốt hơn thì mọi cán bộ, đảng viên phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư: “Anh em viên chức bây giờ phải có 4 đức tính là: Cần, kiệm, liêm, chính”(1). Bởi vì, người cán bộ, đảng viên làm việc công, tiêu tiền công, lại có ít nhiều quyền hành nếu không có ý thức, thái độ và trách nhiệm cao, không có tính tiên phong gương mẫu, không vượt lên được chính bản thân mình, không biết tiết kiệm, lại còn tiêu xài phung phí của công thì rất dễ hủ bại, tha hóa.
Người chỉ rõ: “Cán bộ thi đua thực hành liêm khiết, thì sẽ gây nên tính liêm khiết trong nhân dân. Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ”(2). Người luôn yêu cầu cán bộ, đảng viên phải chịu khó, chăm chỉ trong công việc được giao, làm việc phải có tổ chức thì mới đạt kết quả cao nhất; thực hiện công việc phải có chương trình, kế hoạch cụ thể; làm việc phải bảo đảm thời gian theo quy định, không được lấy thời gian làm việc công để làm việc tư: “Cán bộ chăm chỉ làm việc chưa đủ, cần phải biết làm việc cho có phương pháp. Phải cần mà phải cẩn nữa”(3).
Thứ hai, phải chủ động, sáng tạo, hết lòng, hết sức hoàn thành công việc, nhiệm vụ được giao.
Để nêu cao ý thức tinh thần, trách nhiệm đòi hỏi cán bộ, đảng viên phải luôn chủ động trong thực thi công vụ, thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao trong mọi điều kiện, hoàn cảnh, kể cả khi gặp khó khăn, trở ngại. Hồ Chí Minh yêu cầu cán bộ, đảng viên phải năng động, sáng tạo, tự động thực hiện công việc phù hợp với tình hình, hoàn cảnh cụ thể, nhưng không tự tiện: “Có mắt ta phải trông, có óc ta phải nghĩ, có tay ta phải làm chứ”(4).
Để nêu cao tinh thần, trách nhiệm với công việc, nhiệm vụ được giao thì phải hăng hái, làm việc phải khoa học, có chương trình, kế hoạch cụ thể từ phương hướng hành động, kết quả và hậu quả ra sao để có biện pháp phòng tránh; không làm việc một cách thụ động, thiếu trách nhiệm, không khoa học, không có nền nếp. Người chỉ rõ: “... có hăng hái. Nhưng hăng hái không chưa đủ, phải có kế hoạch, có phương hướng”(5).
Thứ ba, phải có tinh thần và trách nhiệm cao đối với tự phê bình và phê bình; phát huy ưu điểm, sửa chữa, khắc phục hạn chế, khuyết điểm.
Hồ Chí Minh yêu cầu: “Bất kỳ ai, ở địa vị nào, làm công tác gì, gặp hoàn cảnh nào, đều phải có tinh thần trách nhiệm”(6). Để hoàn thành tốt nhiệm vụ, theo Người, cán bộ, đảng viên phải có tinh thần tự chỉ trích, tự phê bình. Từ đó, Người chỉ rõ, muốn tiến bộ, muốn không bị thụt lùi thì cán bộ, đảng viên phải không ngừng tiến lên, phải biết rút kinh nghiệm để khắc phục thiếu sót, khuyết điểm, hạn chế, phải biết tự chỉ trích để không ngừng tiến bộ, phát triển và mạnh lên: “Muốn được thích hợp với tình thế, muốn cùng tiến hay vượt các bạn khác ta cần phải nhận thức và tự giáo dục không ngừng, cần phải có sự thành thực tự vạch ra những khuyết điểm sai lầm để bồi bổ và sửa đổi đi. Sau khi làm xong một công tác gì, hay sau mỗi ngày làm việc, cần phải tự mình kiểm điểm xem có chỗ nào nhầm lẫn, chỗ nào chưa đầy đủ, có được ưu điểm gì nên nhớ, được kinh nghiệm gì quý đáng ghi. Phải bỏ hẳn thái độ ‘xong việc thì thôi’. Không chịu tự phê bình, tự chỉ trích thì không bao giờ tấn tới được”(7).
Thứ tư, phải có tinh thần cầu thị, có chí tiến thủ, khiêm tốn, không kiêu ngạo.
Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Trước khi làm một việc gì phải cẩn thận suy xét xem việc đó thành công thì ảnh hưởng thế nào, thất bại thì ảnh hưởng thế nào”(8). “Mỗi một đồng chí ta phải có thái độ khiêm tốn, càng cựu, càng giỏi, càng phải khiêm tốn, phải có lòng cầu tiến bộ... Tự mãn, tự tức là co mình lại, không cho mình tiến bộ thêm”(9). Trong Bài nói chuyện tại Lễ Tốt nghiệp Khóa V, Trường Huấn luyện cán bộ Việt Nam, Người nói: “... anh em phải siêng năng, tiết kiệm, phải có thái độ khiêm nhường, chớ kiêu ngạo. Nếu anh em nhớ được tất cả những điều đó thì không lo gì không tiến bộ được dễ dàng và các công việc của Chính phủ và Đoàn thể giao cho anh em sẽ làm thành công được rực rỡ”(10).
Hồ Chí Minh cũng yêu cầu mỗi cán bộ, đảng viên phải thấy được những hạn chế của mình để sửa chữa, khắc phục, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác; phải thực sự cầu thị, luôn có chí tiến thủ, tinh thần cầu tiến bộ. “Xã hội ngày càng tiến, công tác của ta cũng phải ngày càng tiến... Vì vậy, năng lực của ta, sáng kiến của ta, tiến bộ của ta cũng phải luôn luôn phát triển, tiến lên không ngừng. Không tiến, tức là thoái”(11).
QUÁN TRIỆT, VẬN DỤNG ĐỐI VỚI CÁN BỘ, ĐẢNG VIÊN HIỆN NAY
Những chỉ dẫn của Hồ Chí Minh về tinh thần, trách nhiệm của cán bộ, đảng viên vẫn luôn mang tính thời sự trong tình hình hiện nay. Vì thế cần được vận dụng một cách phù hợp, hiệu quả; tránh hình thức, giáo điều, chạy theo thành tích; đặc biệt, phải gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI và khóa XII về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, Quy định số 101-QĐ/TW của Ban Bí thư khóa XI về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, Kết luận số 01-KL/TW của Bộ Chính trị khóa XIII về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW về “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”, Quy định số 55-QĐ/TW của Bộ Chính trị khóa XII về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên… Theo đó, cần thực hiện tốt những nội dung sau:
Một là, kiên định lập trường giai cấp, bản lĩnh chính trị và đề cao tinh thần, trách nhiệm đối với công việc.
Cán bộ, đảng viên phải kiên định lập trường cách mạng của giai cấp công nhân, trung thành với lý tưởng cộng sản, đấu tranh bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, vững vàng, không dao động trước bất kỳ khó khăn, thử thách nào. Cùng với việc thể hiện vai trò tiên phong, gương mẫu, người cán bộ, đảng viên trong giai đoạn hiện nay cần ủng hộ nhân tố mới; tích cực đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực và tệ nạn xã hội, phê phán những biểu hiện tư tưởng mơ hồ, nhận thức lệch lạc, sai trái với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước.
Ngày nay, cán bộ, đảng viên có điều kiện tiếp nhận tri thức cao hơn, có tư duy khoa học và quyết đoán, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Vì vậy, phải thường xuyên nêu cao tính chủ động, sáng tạo, hết lòng, hết sức hoàn thành công việc, nhiệm vụ được giao. Để thực hiện được điều này, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải biết chủ động, tích cực, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ, làm việc có chương trình, kế hoạch, khoa học, nền nếp, sao cho công việc có kết quả cao nhất; phải có tính tự trọng cao, làm việc với tinh thần, trách nhiệm cao, công tâm, khách quan, vì lợi ích chung của cơ quan, đơn vị, tập thể và nhân dân, vì uy tín, danh dự của Đảng, Chính phủ, của cơ quan, đơn vị và bản thân; phải biết tự giải quyết trong mọi công việc; khi mắc phải thiếu sót, khuyết điểm phải tự giác nhận trách nhiệm cá nhân, xác định rõ nguyên nhân để có biện pháp sửa chữa, khắc phục, không tranh công, đổ lỗi cho khách quan, cho người khác; phải tự tin, tự giác, năng động, sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ được giao với ý thức trách nhiệm cao nhất.
Thứ hai, tích cực học tập nâng cao trình độ, kiến thức, năng lực toàn diện đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ.
Đất nước ta đang trong quá trình đổi mới và hội nhập sâu rộng với thế giới, đây là một cuộc vận động cách mạng toàn diện và sâu sắc, là chặng đường khó khăn, vừa làm vừa rút kinh nghiệm, chưa có mô hình định sẵn. Trong khi đó, thế giới đang có những chuyển biến mạnh mẽ với nhiều diễn biến phức tạp, khó lường. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư với những thành tựu mang tính đột phá chưa từng có trong lịch sử, tạo ra những khả năng hoàn toàn mới, tác động sâu sắc đến mọi mặt, mọi lĩnh vực trong đời sống xã hội. Trước yêu cầu đó, nếu cán bộ, đảng viên không có trình độ nhận thức, kiến thức nhất định về các mặt văn hóa, khoa học kỹ thuật, quản lý kinh tế, pháp luật… thì không thể có đủ năng lực để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, thậm chí còn phạm những sai lầm, khuyết điểm.
Trên thực tế, một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện nay đã không phát huy được khả năng, rơi vào tình trạng “trung bình chủ nghĩa”, mất uy tín trước quần chúng, do thiếu hiểu biết, thiếu kiến thức trong thực thi nhiệm vụ.
Ngày nay, người cán bộ, đảng viên chỉ có thể khẳng định vai trò và uy tín của mình đối với quần chúng bằng trí tuệ, sự hiểu biết và năng lực thực hiện nhiệm vụ. Bởi vì, cán bộ, đảng viên không chỉ là người hành động một cách chủ động, mà còn phải có năng lực làm việc, năng lực tổ chức quản lý, năng lực giáo dục quần chúng, năng lực tổng kết thực tiễn, năng lực giao tiếp, đối thoại, tranh luận một cách dân chủ và có văn hóa. Vì vậy, cán bộ, đảng viên phải không được xem nhẹ việc tích cực, tự giác học tập nâng cao trình độ mọi mặt, coi học tập không chỉ là quyền lợi của bản thân mà còn là trách nhiệm chính trị, nghĩa vụ đối với Tổ quốc.
Thứ ba, có tinh thần, trách nhiệm và tâm huyết phục vụ nhân dân.
Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhắc nhở: “Mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư… phải xứng đáng là người lãnh đạo, người đầy tớ trung thành của nhân dân”(12). Làm theo chỉ dẫn của Người trong tình hình hiện nay, đòi hỏi người cán bộ, đảng viên phải luôn thực hiện tốt việc tự phê bình trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ, có tinh thần cầu thị, tiếp thu ý kiến đóng góp phê bình của đồng nghiệp đối với công việc mình được giao; phải chủ động nêu cao ý thức, trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ, thường xuyên soát xét, kiểm tra tiến độ các công việc mình đảm nhiệm, để có biện pháp triển khai tốt các nhiệm vụ, công việc, phần việc được giao.
Đồng thời, phải khiêm tốn, thực sự cầu thị, gần dân, học dân, tôn trọng và phát huy quyền làm chủ của nhân dân, chăm lo đời sống của nhân dân, tìm hiểu nguyện vọng và lắng nghe ý kiến của nhân dân, giúp đỡ nhân dân khi gặp khó khăn; chống “bệnh” xa rời thực tiễn, “bệnh” vô cảm - thiếu trách nhiệm trước những yêu cầu chính đáng của nhân dân, “bệnh” quan liêu, mệnh lệnh, độc đoán, trù dập, vi phạm quyền làm chủ của dân.
Thứ tư, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình; tăng cường công tác kiểm tra giám sát cán bộ, đảng viên về đạo đức, lối sống.
Tự phê bình và phê bình trong Đảng là nhằm hướng tới làm cho đội ngũ, cán bộ đảng viên nhận ra những khuyết điểm, giúp nhau sửa chữa và khắc phục những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, qua đó mà tiến bộ, đoàn kết thống nhất trong Đảng được tăng cường. Vì thế, tự phê bình và phê bình là “thang thuốc tốt nhất”, “hữu hiệu nhất” để sửa chữa khuyết điểm, rèn luyện phẩm chất đạo đức cách mạng, chống lại chủ nghĩa cá nhân, ngăn chặn và đẩy lùi những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”. Tự phê bình và phê bình phải được gắn chặt giữa “chống và xây”, “xây và chống”...
Cần đặc biệt chống cả hai khuynh hướng trong phê bình, hoặc là lợi dụng phê bình để bon chen lợi danh mà “bới lông tìm vết”, miệt thị đả kích nhau, hoặc là dĩ hòa vi quý, thấy sai không đấu tranh, thấy đúng không bảo vệ. Phải giữ vững nguyên tắc không để các thế lực thù địch và những phần tử cơ hội lợi dụng việc phê bình để kích động gây rối nội bộ, phá hoại sự đoàn kết trong Đảng, sự đồng thuật trong xã hội.
Trong tình hình mới, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp phải chủ động phát hiện, ngăn chặn, đẩy lùi mọi dấu hiệu, biểu hiện sự suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên. Kiên quyết đưa ra khỏi bộ máy cơ quan Đảng, Nhà nước những người thoái hoá, biến chất. Phải thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát; quyết liệt chống “bệnh” nói không đi đôi với làm, nói một đằng làm một nẻo.../.
Đại tá, TS. NGUYỄN VĂN PHƯƠNG
Viện Khoa học Xã hội và nhân văn quân sự
(1) (3) (4) (5) (7) (8) (10) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H, 2011, t.4, tr.181, 43, 44, 122, 28, 122, 117.
(2) Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, t.6, tr.128.
(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, t.7, tr.249.
(9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, t.5, tr. 90.
(11) Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, t.8, tr.405.
(12) Hồ Chí Minh: Toàn tập, sđd, t.1, tr. 14.
