Tập trung chỉ đạo quyết liệt, đầu tư hợp lý nguồn lực và các điều kiện để thực hiện tốt các nhiệm vụ nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thi hành pháp luật, thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm pháp luật".
Ảnh minh họa - TL
Thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII, tại Hội nghị Trung ương lần thứ sáu, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã thảo luận và nhất trí ban hành Nghị quyết về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới (Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022). Một trong những mục tiêu trọng tâm mà Nghị quyết 27 đề ra là hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế tổ chức thực hiện pháp luật nghiêm minh, nhất quán; bảo đảm thượng tôn Hiến pháp và pháp luật; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp luật. Đặc biệt, Nghị Quyết 27 đặt ra một trong những yêu cầu lớn đối với công tác xây dựng và thực thi pháp luật đó là phải gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật; tăng cường giám sát, kiểm tra, thanh tra, phát hiện và xử lý nghiêm minh, kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật...
Nhận diện hạn chế trong tổ chức thực thi pháp luật
Trong thực tế, việc xây dựng ban hành Luật, Nghị quyết đã khó, việc đưa các văn bản này đi vào cuộc sống còn khó khăn hơn. Thời gian qua, công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật vẫn còn những vấn đề cần phải điều chỉnh nhiều hơn để khơi thông mọi nguồn lực cho sự phát triển nhanh và bền vững trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, đặc biệt là những lĩnh vực liên quan động lực tăng trưởng mới như chuyển đổi số, chống biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức, kinh tế chia sẻ mà cả thế giới đang hướng tới và chúng ta cũng không thể ở ngoài cuộc… Điều đó đòi hỏi phải đẩy mạnh hơn nữa sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thực thi pháp luật; giữa xây dựng số lượng pháp luật với chất lượng của pháp luật; bảo đảm pháp luật được thực hiện nghiêm, công minh, nhất quán, kịp thời hiệu lực, hiệu quả theo tinh thần văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng và Nghị quyết 27-NQ/TW về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
Tuy nhiên, một trong những vấn đề được xem là “điểm nghẽn” là tốc độ ban hành các văn bản hướng dẫn còn rất chậm; việc nợ đọng văn bản hướng dẫn, hay "luật chờ nghị định, nghị định chờ thông tư" đang còn phổ biến ở nhiều bộ ngành. Bên cạnh đó, một số văn bản được ban hành nhưng chưa bảo đảm về chất lượng, vừa ban hành thời gian ngắn đã phải sửa đổi, bổ sung hoặc ngưng hiệu lực thi hành do không phù hợp với thực tiễn hoặc có bất cập, gây vướng mắc, cản trở sự phát triển. Đó cũng là một trong những nguyên nhân chính khiến cho việc tổ chức thực hiện pháp luật chưa đáp ứng yêu cầu, làm cho pháp luật, nghị quyết chậm đi vào cuộc sống và hiệu quả thấp.
Những nỗ lực và đổi mới của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ
Từ thực tiễn nêu trên, mới đây nhất - Sáng 30/7/2024, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chủ trì Hội nghị quán triệt, triển khai thi hành một số luật, nghị quyết của Quốc hội khóa XV. Đây là hội nghị đầu tiên về cách làm mới của Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong triển khai thực hiện các luật, nghị quyết của Quốc hội, nhằm đánh giá đầy đủ, khách quan và đưa ra các giải pháp cụ thể cho quá trình tổ chức thực hiện pháp luật, cũng như tăng cường gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật và thực hiện pháp luật.
Thời gian qua, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã có nhiều đổi mới trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; triển khai đồng bộ, quyết liệt các nhiệm vụ về xây dựng, hoàn thiện thể chế. Theo đó, từ đầu nhiệm kỳ đến nay, Chính phủ đã tổ chức 28 phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật; cho ý kiến, xem xét, thông qua đối với hơn 100 đề nghị xây dựng luật, dự án luật, trình Quốc hội xem xét, thông qua trên 60 luật, nghị quyết; ban hành hơn 380 nghị định; Thủ tướng Chính phủ đã ban hành gần 90 quyết định quy phạm pháp luật… Riêng trong 6 tháng đầu năm 2024, các bộ đã trình Chính phủ xem xét, cho ý kiến 35 đề nghị, dự án luật, dự thảo nghị quyết; Chính phủ ban hành 75 nghị định; Thủ tướng Chính phủ ban hành 8 quyết định quy phạm pháp luật; đồng thời, Chính phủ đã ban hành 131 nghị quyết, Thủ tướng Chính phủ ban hành 645 quyết định cá biệt, 19 chỉ thị, 64 công điện và gần 8.400 văn bản chỉ đạo, điều hành liên quan... Những nỗ lực của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành đã dần khắc phục những hạn chế trong tổ chức thực hiện pháp luật.
Để chấn chỉnh tình trạng "tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu,… làm cho pháp luật, nghị quyết chậm được thực hiện và hiệu quả thấp", Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã tập trung chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương bảo đảm nguồn lực cho công tác triển khai thi hành luật, nghị quyết; chú trọng bồi dưỡng, nâng cao năng lực, chất lượng nguồn nhân lực làm công tác xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật. Chính phủ đẩy nhanh tiến độ soạn thảo, ban hành bản quy định chi tiết thi hành luật, nghị quyết (tính đến 25/7/2024, đã có 125 văn bản quy định chi tiết được ban hành); đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, truyền thông chính sách, giúp người dân, doanh nghiệp kịp thời nắm bắt nội dung các chính sách lớn, tạo thuận lợi cho việc đóng góp ý kiến, tăng cường đồng thuận xã hội. Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Nghị định 56/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 55/2011/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế - đây là văn bản có ý nghĩa quan trọng, góp phần nâng cao vai trò, vị thế của pháp chế đáp ứng yêu cầu xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật trong bối cảnh xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền theo Nghị quyết 27-NQ/TW.
Việc tổ chức thi hành pháp luật được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ tập trung và tăng cường chỉ đạo, với nhiều giải pháp đồng bộ: Tại các phiên họp chuyên đề, bên cạnh công tác xây dựng thể chế, Chính phủ đề ra nhiều giải pháp để đổi mới, siết chặt kỷ luật, kỷ cương, xác định rõ trách nhiệm, cơ chế phối hợp và nâng cao năng lực tổ chức thi hành pháp luật; sau mỗi kỳ họp Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ đều chỉ đạo và khẩn trương ban hành kế hoạch triển khai thi hành luật, nghị quyết; ban hành Danh mục và phân công cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy định chi tiết. Trên cơ sở đó, nhiều bộ, ngành, địa phương đã ban hành kế hoạch, danh mục văn bản và phân công cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy định chi tiết thi hành các luật, nghị quyết để triển khai thực hiện; tăng cường chỉ đạo, đôn đốc, kiểm tra, đề cao trách nhiệm người đứng đầu, tập trung nguồn lực đẩy nhanh tiến độ soạn thảo, ban hành văn bản quy định chi tiết để sớm đưa các quy định của Luật, Nghị quyết đi vào cuộc sống (tính đến ngày 25/7/2024, đối với 36 luật, nghị quyết đã có hiệu lực từ đầu nhiệm kỳ đến nay, đã có 125 văn bản quy định chi tiết được ban hành); đẩy mạnh công tác truyền thông chính sách, giúp người dân, doanh nghiệp kịp thời nắm bắt nội dung các chính sách lớn, quan trọng ngay từ khâu soạn thảo, tạo thuận lợi cho việc đóng góp ý kiến, tăng cường đồng thuận xã hội; chú trọng đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật. Cùng với đó, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã chủ động phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Quốc hội để có sự thống nhất, có sự lãnh đạo của Đảng; đồng thời siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong xây dựng và thực thi pháp luật, bảo đảm thời gian và chất lượng; đổi mới công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, truyền thông chính sách, giúp người dân, doanh nghiệp kịp thời nắm bắt nội dung các chính sách lớn, tạo thuận lợi cho việc đóng góp ý kiến, tăng cường đồng thuận xã hội. Đặc biệt, Chính phủ đã ban hành Nghị định 56/2024/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 55/2011/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của tổ chức pháp chế. Đây là văn bản có ý nghĩa quan trọng, góp phần nâng cao vai trò, vị thế của pháp chế đáp ứng yêu cầu xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật trong bối cảnh xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền theo Nghị quyết 27-NQ/TW của Bộ Chính trị.
Giải pháp tăng cường sự gắn kết giữa xây dựng pháp luật với thực hiện pháp luật
1. Cần nghiên cứu, tiếp tục siết chặt kỷ luật, tăng cường kỷ cương, trách nhiệm trong công tác tổ chức thi hành luật, nghị quyết của Quốc hội, nhất là trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị. Xác định rõ thi hành pháp luật là nhiệm vụ trọng tâm và thường xuyên của Chính phủ, các ngành, các cấp, các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị cả ở Trung ương và địa phương; bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật.
2. Chính phủ tập trung chỉ đạo quyết liệt, bảo đảm nguồn lực và các điều kiện cần thiết cho công tác thi hành pháp luật; rà soát, ban hành theo thẩm quyền hoặc chỉ đạo các Bộ, cơ quan ngang Bộ theo lĩnh vực phụ trách kịp thời ban hành kế hoạch triển khai thi hành các luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua.
3. Có giải pháp quyết liệt nhằm khắc phục cho được tình trạng nợ đọng, chậm ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành luật, nghị quyết; đồng thời, chú trọng nâng cao chất lượng các văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất của các văn bản do các cấp ban hành.
4. Khẩn trương và ghiêm túc thực hiện rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để kịp thời phát hiện các quy định qua thi hành có phát sinh vướng mắc, cản trở, mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập để sửa đổi, bổ sung theo thẩm quyền hoặc đề xuất sửa đổi, bổ sung, ban hành mới văn bản quy phạm pháp luật.
5. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền hợp lý đi đôi với tăng cường kiểm tra, thanh tra, giám sát; khắc phục kịp thời, hiệu quả tình trạng đùn đẩy, né tránh, thiếu trách nhiệm trong một bộ phận cán bộ, công chức, xử lý nghiêm các vi phạm.
6. Tập trung hoàn thành chương trình xây dựng luật, pháp lệnh đã đề ra của năm 2024. Quán triệt nghiêm yêu cầu tại Nghị quyết số 27 của Đảng “những vấn đề thực tiễn đòi hỏi, đã rõ, được thực tiễn chứng minh là đúng, có sự thống nhất cao thì kiên quyết thực hiện; những vấn đề chưa rõ, còn nhiều ý kiến khác nhau thì tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, thực hiện thí điểm khi cơ quan có thẩm quyền cho phép; những chủ trương đã thực hiện, nhưng không phù hợp thì nghiên cứu điều chỉnh, sửa đổi kịp thời”.
7. Tiếp tục nâng cao tính chủ động, trách nhiệm của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội trong việc theo dõi, đôn đốc và giám sát Chính phủ, các cơ quan, tổ chức hữu quan tổ chức triển khai các luật, nghị quyết của Quốc hội; chú trọng giám sát việc ban hành văn bản quy định chi tiết, coi đây là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên. Các Đoàn đại biểu Quốc hội và các đại biểu Quốc hội tiếp tục đẩy mạnh giám sát công tác thi hành pháp luật, triển khai các luật, nghị quyết của Quốc hội tại địa phương…
8. HĐND và UBND các cấp, đặc biệt là tại các địa phương tiếp tục nâng cao tính chủ động, trách nhiệm và sáng tạo, linh hoạt trong tổ chức thực hiện quy định pháp luật ở địa phương; huy động sự vào cuộc của các cơ quan, ban ngành, sự ủng hộ và đồng hành của các tầng lớp Nhân dân ở địa phương, phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành ở trung ương; đề ra lộ trình, giải pháp triển khai phù hợp, ban hành kịp thời các đề án, quy định, thực hiện nghiêm túc các nhiệm vụ của chính quyền địa phương trong triển khai nghị quyết của Quốc hội./.
Ths. Đinh Xuân Thành
