Những ngày qua, cụm từ “sao kê” trở thành từ khóa được nhắc đến nhiều nhất trên mạng xã hội. Nó thu hút sự quan tâm của nhiều người về hoạt động từ thiện của các nghệ sĩ, đồng thời phản ánh một xu hướng dư luận trong xã hội - xu hướng đòi hỏi tính minh bạch trong các hoạt động thiện nguyện.
Nhiều nghệ sĩ Việt làm từ thiện thời gian qua. Ảnh: NSCC, CTCC, CMH.
HOẠT ĐỘNG THIỆN NGUYỆN CỦA NGHỆ SĨ – MỘT NGHĨA CỬ CAO ĐẸP RẤT ĐÁNG TRÂN TRỌNG
Nghệ sĩ là danh xưng để chỉ những người làm việc trong lĩnh vực nghệ thuật. Khán giả chính là đối tượng thụ hưởng các sản phẩm nghệ thuật của các nghệ sĩ. Do đó, nghệ sĩ chính là người của công chúng. Mỗi hoạt động của họ thường có tầm ảnh hưởng rất lớn đến công chúng.
Trong thời gian qua, với khả năng và tầm ảnh hưởng của mình, đã có nhiều nghệ sĩ tham gia các hoạt động xã hội rất có ích. Một trong những hoạt động tiêu biểu nhất là làm từ thiện. Có những nghệ sĩ làm từ thiện bằng chính khả năng, số tiền của mình một cách âm thầm, kín đáo. Cũng có những nghệ sĩ tận dụng tài năng, uy tín cá nhân để kêu gọi khán giả, các mạnh thường quân đóng góp thiện nguyện, từ đó, họ sẽ đại diện cho những người đóng góp để tham gia các hoạt động từ thiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Những hoạt động thiện nguyện này thường được quảng bá rộng rãi trên truyền thông, báo chí, mạng xã hội, trở thành một trào lưu thu hút sự tham gia của nhiều nghệ sĩ.
Xét về bản chất, dù tham gia thiện nguyện dưới hình thức nào, cá nhân hay đại diện nhiều người, kín đáo hay công khai thì đây đều là những nghĩa cử cao đẹp rất đáng được ngợi ca, trân trọng. Nhìn lại thời gian qua, có rất nhiều nghệ sĩ đã tích cực làm công tác từ thiện. Điển hình là trong trận mưa lũ miền Trung năm 2020 hay trong bối cảnh đại dịch COVID-19 bùng nổ trên phạm vi toàn cầu, có rất nhiều nghệ sĩ đã không tiếc công sức, tiền bạc của mình để tham gia các hoạt động thiện nguyện bằng nhiều hình thức khác nhau. Có rất nhiều nghệ sĩ vốn chỉ quen với ánh đèn sân khấu nhưng đã sẵn sàng đến những vùng mưa lũ để phát lương thực và các nhu yếu phẩm cho nhân dân. Có những ca sĩ, người mẫu còn rất trẻ đã không quản ngại khó khăn để đến những vùng tâm dịch, nấu những bữa ăn 0 đồng với một tâm nguyện “để nhân dân yên tâm chống dịch”. Cũng có những nghệ sĩ sẵn sàng cưu mang những em nhỏ, những cụ già neo đơn, cơ nhỡ khi mất đi những người thân do đại dịch...
Có thể nói trong hơn hai năm qua, đất nước ta đã trải qua bao nhiêu khó khăn, thử thách, bao nhiêu mất mát, đau thương nhưng chính những người nghệ sĩ chân chính đã góp phần không nhỏ trong việc xoa dịu phần nào những mất mát, đau thương ấy và góp phần tỏa sáng một tinh thần Việt Nam đoàn kết, gắn bó. Vì thế, hình ảnh những người nghệ sĩ trở nên gần gũi với nhân dân hơn bao giờ hết!
Hình ảnh những người nghệ sĩ làm từ thiện đã tác động đến tình cảm, suy nghĩ của toàn xã hội, tạo thành một trào lưu xã hội thu hút nhiều người tham gia. Không ít người đã noi gương các nghệ sĩ, hưởng ứng lời kêu gọi của các nghệ sĩ để đóng góp tiền bạc, hiện vật cho hoạt động thiện nguyện. Có nhiều nghệ sĩ đã quyên góp được số tiền lớn lên đến hàng chục tỉ, trăm tỉ đồng. Điều đó tạo cơ hội cho nhiều người được giúp đỡ, nhiều hoàn cảnh khó khăn được chia sẻ. Nghĩa cử cao đẹp đó đã góp phần làm tỏa sáng truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam trong suốt nhiều năm qua.
“SAO KÊ” – XU HƯỚNG ĐÒI HỎI TÍNH MINH BẠCH TRONG HOẠT ĐỘNG THIỆN NGUYỆN CỦA CÁC NGHỆ SĨ
Những ngày qua, “sao kê” trở thành “hot trend” trên mạng xã hội. Đó là việc người nghệ sĩ minh chứng cho tính minh bạch trong hoạt động từ thiện của mình bằng hóa đơn tài chính của ngân hàng.
Xu hướng này bắt nguồn từ việc một số nghệ sĩ bị “réo tên” khi làm từ thiện. Có người cho rằng có một số nghệ sĩ đã lợi dụng uy tín của mình để kêu gọi từ thiện nhưng lại không công khai số tiền nhận được hay không giải ngân số tiền theo đúng mục đích ban đầu... Do đó, để minh chứng cho sự trong sạch của mình, có nghệ sĩ đã công khai bản “sao kê” hoạt động từ thiện. Điều này nhanh chóng trở thành một trào lưu khiến nhiều công chúng cũng đòi hỏi các nghệ sĩ mà mình đóng góp cho họ phải công khai “sao kê”.
Đây là một hiện tượng xã hội đặc biệt mà hầu như chưa xảy ra trước đó. Nếu như trước đây, các nghệ sĩ thường làm từ thiện bằng chính số tiền của mình hoặc nếu có kêu gọi từ thiện thì quy mô cũng nhỏ, số tiền thu được cũng không nhiều thì ngày nay, ngoài việc tự làm từ thiện trên danh nghĩa cá nhân, các nghệ sĩ cũng thường vận động nhiều người cùng tham gia, với số tiền lớn, lại được hiệu ứng của truyền thông, mạng xã hội tuyên truyền, lan tỏa nên thu hút sự chú ý của nhiều người.
Đòi hỏi đó của công chúng là hợp lý, bởi trong bất cứ hoạt động giao dịch tài chính nào, ở bất cứ lĩnh vực nào đều cần sự minh bạch. Khi góp tiền thiện nguyện cho các nghệ sĩ, họ trao gửi vào đó niềm tin song họ cũng cần được biết số tiền mình đóng góp - dù ít dù nhiều - được sử dụng vào mục đích gì, như thế nào?
Chưa xét đến chuyện đúng sai nhưng về bản chất, “sao kê” là một giải pháp cần thiết giúp các nghệ sĩ minh bạch hoạt động thiện nguyện, tạo niềm tin cho xã hội và lan tỏa hình ảnh, uy tín của chính các nghệ sĩ với cộng đồng. Những ngày qua, đã có nhiều nghệ sĩ công khai các bản “sao kê” nặng vài cân, thậm chí vài chục cân nhưng có không ít nghệ sĩ còn chần chừ với lý do “không muốn làm khó ngân hàng”.“Saokê” hay “không sao kê”, đó là quyền lựa chọn của mỗi nghệ sĩ nhưng thực tiễn cho thấy, việc “sao kê” đã thực sự làm xáo trộn tâm lý, cuộc sống của nhiều nghệ sĩ. Có không ít nghệ sĩ đã bật khóc, mất ăn mất ngủ và chắc cũng không ít người tỏ ra hoang mang, mất niềm tin khi nghĩ đến việc làm từ thiện.
Khách quan mà nói, việc làm tự thiện còn thiếu chuyên nghiệp của nhiều nghệ sĩ dẫn đến hệ quả tất yếu của hiện tượng yêu cầu “sao kê”. Có những nghệ sĩ rất giỏi biểu diễn, có nhiều năm kinh nghiệm đứng trên sân khấu nhưng lại thiếu kinh nghiệm trong việc làm từ thiện. Dù họ huy động được số tiền từ thiện rất lớn nhưng lại hoạt động đơn lẻ, theo cá nhân hoặc một nhóm người. Họ minh chứng cho việc chi tiêu các hoạt động từ thiện chỉ bằng những mẩu giấy viết tay, không có sự chứng thực của cấp chính quyền nào. Chưa kể, không ít nghệ sĩ lợi dụng hoạt động từ thiện để đánh bóng tên tuổi, chậm trễ giải ngân số tiền từ thiện. Thậm chí, trước sức ép của dư luận xã hội, có những nghệ sĩ còn có những phát ngôn phiến diện: Nếu không có nghệ sĩ làm từ thiện thì sẽ chẳng có ai khác làm từ thiện. Những hành động, lời nói đó vô hình chung đã càng thổi bùng dư luận của công chúng về việc “sao kê” của các nghệ sĩ khi làm từ thiện.
Chuyện“sao kê” của các nghệ sĩ là một chỉ báo cho thấy sự khủng hoảng niềm tin của công chúng với hoạt động từ thiện của các nghệ sĩ trong thời gian gần đây. Có nhiều nghệ sĩ bị khủng bố tinh thần, bị tấn công trang cá nhân bằng những lời lẽ xúc phạm, thóa mạ. Nguy hại hơn, điều này còn tạo cơ hội cho một số nghệ sĩ vốn có hiềm khích với nhau được dịp lên tiếng công kích, bôi nhọ uy tín, danh dự của nhau... Hệ lụy của nó là tạo nên một sự nhiễu loạn thông tin, phải - trái, trắng - đen, thật - giả lẫn lộn làm cho hình ảnh một số nghệ sĩ, trong đó có cả những nghệ sĩ lớn, có uy tín trở nên méo mó. Từ nghĩa cử cao đẹp khi làm từ thiện nhanh chóng trở thành hình ảnh méo mó thật sự rất đáng tiếc!
Làm việc thiện nguyện vốn thuộc về cái tâm bởi con người ai cũng có lòng trắc ẩn. Nghệ sĩ là người của công chúng thì ở họ còn có trách nhiệm đối với xã hội và cộng đồng. Sau cuộc khủng hoảng “sao kê”từ thiện này, có lẽ nhiều nghệ sĩ sẽ như “con chim sợ cành cong” nên không tích cực tham gia các hoạt động từ thiện nữa. Âu đó cũng là tâm lý lo ngại thường tình, dễ hiểu nhưng cũng phải nói lại rằng “vàng thật không sợ lửa”. Nếu làm từ thiện, quyên góp tiền từ thiện một cách minh bạch, làm bằng cái tâm trong sáng thì cũngkhông phải “mất ăn mất ngủ” về chuyện “sao kê”. Minh bạch chính là “chìa khóa” để gỡ bỏ những hoài nghi, thắc mắc mà nhiều nghệ sĩ nói riêng và nhữngngười làm công việc thiện nguyện nói chung phải lấy đó làm “kim chỉ nam” nếu tiếp tục muốn làm từ thiện.
Cũng cần phải nói thêm rằng, trong việc kêu gọi tiền từ thiện, nếu muốn thực sự minh bạch để tránh những rắc rối về sau thì ngay từ đầu các nghệ sĩ nên lường trước hệ lụy với những số tiền quyên góp được. Làm từ thiện cũng phải cần chuyên nghiệp để mọi thu chi có chứng cứ, thông tin rõ ràng và có một bộ phận chuyên trách hỗ trợ, thậm chí là về pháp lý để bảo vệ những người làm từ thiện.
Thực tiễn cũng đặt ra yêu cầu về mặt quản lý nhà nước cần phải có những quy định chặt chẽ dành cho cá nhân, tổ chức làm thiện nguyện để hạn chế những hoạt động thiện nguyện mang tính cá nhân, tự phát. Nhà nước cũng cần có những quy định pháp luật để bảo vệ những người làm từ thiện chân chính, giúp cho có thêm động lực, niềm tin để tiếp tục những hoạt động thiện nguyện chính đáng và tốt đẹp.
Thiện nguyện là một hành động cao đẹp rất đáng được trân trọng! Để “sao kê” trở thành một chuyện rất bình thường, là minh chứng cho sự minh bạch của các nghệ sĩ khi làm từ thiện, cần có sự thay đổi cả về tư duy, tâm lý và hành động của không chỉ các nghệ sĩ mà của toàn xã hội.
